تعیین نقش پزشکی قانونی در اثبات جنایات در نظام حقوق کیفری ایران
چکیده
بحث اثبات جنایات یکی از مهم ترین مسائل مبتلابه مراجع قضایی می باشد. امروزه بهره گیری از انواع روش های اثبات جرم، یکی از نشانه های پویایی و خلاقیت و توسعه یافتگی نظام های قضایی بوده و با توجه به ارتباط نزدیک مباحث جرم و جنایت و ابزارهای علمی مرتبط با کشف جرائم و جنایات، موضوع پزشکی قانونی و تاثیراتی که نظریه های پزشکی قانونی می توانند در اثبات جنایت داشته باشند، اولویت و اهمیت چشمگیر یافته است.اساسا دادرسان قضایی در انجام وظايف خود جهت صدور رأي صواب، نياز به شناخت حقيقت و اطلاع كامل از كنه مسائل دارد كه در اکثر موارد، این هدف تنها با كمك كارشناسان مختلف به ثمر می نشیند. كارشناسي كه در رابطه با جسم و جان آدمي از طرف قاضی مورد مشورت قرار مي گيرد پزشك قانوني است؛ يعني آنجا كه امر قضا نياز به كسب اطلاع از مسائل مربوط به انسان دارد به او مراجعه مي كند و از او انتظار دارد كه با دقت و موشكافي كامل مسأله را بررسي كرده و اطلاعاتي صحيح و قابل اعتماد و اطمينان به وي ارائه نمايد.
در چنین شرایطی است که پزشکی قانونی کارکرد تخصصی و موثر خود را نشان داده و به عنوان بازوی توانمند قوه قضائیه در امر کشف جرائم و به ویژه تحقیقات جنایی، کمک قابل توجهی را به قضات می نماید ؛ به طور کلی پزشكي قانوني عملياتي است كه پزشكان متخصص براي كشف و تشخيص جرم و ردپاي متهم و اثبات راست يا دروغ بودن گفته هاي مدعي يا مدعي عليه انجام مي دهند. بنابراین، پزشكي قانوني با آزمايشگاه هايش نقش مهمي در امور قضايي و دادگستري داشته و در بسياري از پرونده هاي قضائي، نقش اصلي را ايفا مي نمايد.
اما در عین حال در نظام قضایی ما، نظریه های پزشکی قانونی هنوز جایگاه ویژه خود را نیافته اند. از جمله قانونگذار در ارجاع موضوعات به کارشناس پزشکی قانونی، از مبنای واحدی پیروی نکرده است. گاه تبعیت از نظر کارشناس را الزامی دانسته و گاه نیز قضات را در تبعیت از اظهار نظر کارشناسی آزاد گذاشته است. به هر حال این مساله تا اندازه ای در جریان دادرسی ها موجب ابهام شده که جا دارد با تعمق بیشتری به آن پرداخته شود.
از همین رو در پژوهش حاضر تلاش شده است تا تاثیر اظهارنظر کارشناسی پزشکی قانونی در نظام قضایی، و به طور مشخص تاثیر آن در اثبات جنایات عمد و غیر عمد، مورد بررسی قرار گیرد.
واژگان کلیدی: پزشکی قانونی، اثبات جنایات، حقوق کیفری ایران
فهرست مطالب
فصل اول کلیات:
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………3
بیان مساله پژوهش………………………………………………………………………………………………..4
اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………7
مبحث اول: درآمدی بر مفهوم پزشکی قانونی و جایگاه آن در نظام قضایی…………………………7
گفتار اول: تعریف پزشکی قانونی…………………………………………………………………………….7
گفتار دوم: تاریخچه پزشکی قانونی در ایران………………………………………………………………8
گفتار سوم: وظایف کلی سازمان پزشکی قانونی…………………………………………………………..9
مبحث دوم: پزشکی قانونی در اسلام……………………………………………………………………..12
گفتار اول: پزشكي قانوني در قرآن:………………………………………………………………………….12
گفتار دوم: پزشكي قانوني در حديث:……………………………………………………………………….12
فصل دوم(نقش نظریه های پزشکی قانونی در دادرسی کیفری)
مبحث اول: تعریف مفاهیم…………………………………………………………………………………..17
گفتار اول: جنایت……………………………………………………………………………………………..17
گفتار دوم: دلیل……………………………………………………………………………………………….20
گفتار سوم: اماره………………………………………………………………………………………………20
گفتار چهارم: کالبدشکافی…………………………………………………………………………………..22
گفتار پنجم: معاینه…………………………………………………………………………………………….26
مبحث دوم: وظایف حقوقی پزشکی قانونی………………………………………………………..28
گفتار اول: وظایف پزشکان قانونی……………………………………………………………………28
گفتار دوم: ابعاد حقوقی کالبدشکافی به عنوان کارکرد مهم پزشکی قانونی…………………….30
گفتار سوم: نقش پزشکی قانونی و کارشناسان آن در اطاله دادرسی……………………………..33
مبحث سوم: ایرادات موجود در قوانین پزشکی قانونی………………………………………….35
فصل سوم(نقش نظریه های پزشکی قانونی در اثبات جنایات عمدی و غیرعمدی)
مبحث اول: مبانی جرایم عمدی و غیرعمدی………………………………………………………37
گفتار دوم: عنصر معنوی در جرائم عمدی و غیر عمد…………………………………………..40
گفتار سوم: جرایم علیه تمامیت جسمانی و بحث جنایات عمدی…………………………….46
گفتار چهارم: جرایم غیر عمد و انواع آن……………………………………………………………48
فصل چهارم (نتیجه گیری وپیشنهادات)
نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………….51
پیشنهادات………………………………………………………………………………………………….55
منابع…………………………………………………………………………………………………………58
منابع
1-اباذرى فومشى، منصور (1379)، شرح قانون مجازات اسلامى، تهران: نشر بهرام
2-اخلاقی میترا، افشار مهشید، بارونی شعله، تقدسی‌نژاد حسن، توفیقی زواره، قربانی مظاهر (1383)، کلیات پزشکی قانونی و مسمومیت، مجله پژوهش های حقوقی، تهران: شماره 11
3-پورمحمدي، غلامعلي (1385)، پزشکي قانوني و علم الاخلاق پزشکي، تهران، نشر دژآگه، چاپ دوم
4-توفیقی ، حسن ( 1378 ) ، جزوه گزیده پزشکی قانونی سازمان پزشکی قانونی کشور
5-جعفرى لنگرودى، محمّدجعفر(1377)، مبسوط در ترمينولوژى حقوق، تهران، گنج دانش
6-جعفری لنگرودی،محمدجعفر(1381)، دایرهء المعارف علوم اسلامی-قضایی،تهران:گنج دانش،جلد1
7-حرالعاملي، م، (1391)، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، چ 18، بيروت: دارالتراث العربي
8-حسینی، سید یوسف (1379)، جزوه حجیت نظریه کارشناس، مرکز پژوهش های قوه قضائیه
9-حقوقی، علی (1378)، علم قاضی در حقوق کیفری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مفید
10-سنگلجی،محمد،(1380)،آیین دادرسی در اسلام، قزوین: انتشارات طه
11-سنگلجی،محمد،(1384)، قضا در اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
12-شفائي، م.ت (1372)، داستانهاي پزشكي، آم: ناشر: نويسنده
13-شمس، عبدالله (1385)؛ آیین دادرسی مدنی، تهران، انتشارات دراک، چاپ پنجم، بهار جلد سوم
14-صادقي، محمدهادي (1386)، حقوق جزاي اختصاصي، تهران: نشر ميزان، جلد اول
15-صانعی ، پرویز (1376)، حقوق جزای عمومی، تهران، جلد یک
16-صلیبا، جمیل و صانعی دره بیدی، منوچهر(1366)، فرهنگ فلسفی انتشارات حکمت، تهران، چاپ اول
17-عمید، حسن (1357)، فرهنگ فارسی عمید؛ تهران، امیرکبیر، چاپ سیزدهم
18-غزالي، م (1370)، تفسير موضوعي، ج 1، ترجمه علي اصغر محمدي، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي
19-فتاحي معصوم، دکتر سيد حسن (1380)، مجموعه مقالات و گفتارهاي دومين سمينار ديدگاه هاي اسلام در پزشکي
20-فيض، عليرضا (1379)، مقارنه و تطبيق در حقوق جزاى عمومى اسلام، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى
21-قضايي، صمد (1373)، پزشکي قانوني، تهران، نشر توانگر
22-کریمی، عباس (1386)؛ ادلّه‌ی اثبات دعوا، تهران، بنیاد حقوقی میزان، چاپ اوّل
23-گسن، ريموند (1370)، مقدّمه بر جرمشناسى، ترجمه مهدى كينيا، تهران، علّامه طباطبایی
24-گودرزي، فرامرز (1374)، پزشکي قانوني، تهران: نشر چکامه، چاپ سوم