اصل تامین رفاه اجتماعی و تعهدات قانونی دولت در قبال آن
چکیده
موضوع تحقیق حاضر بررسی اصل تامین رفاه اجتماعی و تعهدات قانونی دولت در قبال آن می باشد. «رفاه اجتماعی « تعبیری است که بیشتر به یک وضعیت چند جانبه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی معطوف است و حفظ شأن انسانها و مسئولیت پذیری جامعه در قبال آن و ارتقای توانمندی کلیت جامعه در عرصه های فردی و جمعی از اهداف اساسی آن است. اصل 29 قانون اساسی بیانگر تکلیف دولت در ایجاد ساختارهای مناسب جهت ارائه حمایت های اجتماعی است که شامل سه حوزه بیمه ای،امدادی و حمایتی می شود در حالی که در قانون تامین اجتماعی تنها به حوزه بیمه ای پرداخته شده است و قانون تامین اجتماعی مبنا را حمایت از شاغلین که حق بیمه پرداخت می نمایند نهاده است. علاوه بر این در طی سالهای اخیر تعداد بیشماری قانون،تصویب نامه و آییننامه در مقوله رفاه و تأمین اجتماعی و نحوه اجرای اصل 29 قانون اساسی به تصویب رسیده است که دولت در مورد گزینش راهکارها و شاخص های بهینه این امر بسیار مهم دچار سردرگمی است. بدیهی است تبیین صحیح جـایگاه دولت در حـوزه رفاه اجتماعی، تلاش در جهت ساماندهی نظام‌های سنتی رفاهی و سـازمان‌های غـیر دولتـی و مهندسی مجدد در حوزه‌های رفاهی معطوف به دولت یـکی از مـأموریت‌های اصلی دولت است.
واژگان کلیدی:
تامین، رفاه اجتماعی، دولت، قانون، حقوق
فهرست مطالب
1-1-2-سیاست های تأمین اجتماعی.. 15
1-1-3-نظام های تأمین اجتماعی.. 16
1-1-5-برخی از انواع رفاه اجتماعی.. 17
1-1-6-تعریف خدمات اجتماعی.. 18
1-2-سابقه پیدایش تأمین و رفاه اجتماعی.. 21
1-2-1-سابقه و تاریخچه رفاه و خدمات اجتماعی.. 22
1-2-2-تاریخچه رفاه اجتماعی در ایران. 23
1-2-2-1- اهداف رفاه اجتماعی در قبل از انقلاب اسلامی.. 26
1-2-2-2- اهداف رفاه اجتماعی بعد از انقلاب… 29
1-4-ویژگی های خدمات اجتماعی دولتی.. 32
1-5-1-نظریه های مربوط به ساختار رفاه اجتماعی.. 32
1-5-2-نظریه وجدان اجتماعی و غریزه انسان گرایی.. 33
1-6-برداشت های متفاوت از رفاه اجتماعی.. 35
1-7-شاخص های رفاه اجتماعی.. 36
فصل دوم : بررسی وضع موجود رفاه اجتماعی افراد جامعه
2-1-بررسی روند اخیر برخی شاخص هاي رفاه و مقایسه منطقه اي و بین المللی آنها 41
2-3-نرخ زندانیان به ازاي هر 100 هزار نفر. 44
2-4-درصد هزینه آموزش عمومی از GDP.. 45
2-6-سرانه تولید ناخالص داخلی.. 48
2-8-شاخص امید به زندگی در بدو تولد. 51
2-9-شاخص درصد کودکان مبتلا به کم وزنی در زمان تولد. 52
2-10-شاخص دسترسی به منابع آب سالم. 53
2-12-شاخص توسعه انسانی (HDI) 55
2-13-شاخص فقر انسانی براي کشورهاي در حال توسعه(HPL-1) 56
2-14-نسبت هزینه دو دهک بالا به پایین.. 57
فصل سوم : جایگاه تامین ورفاه اجتماعی درنظام حقوقی ایران
3-1-پیدایش قوانین پیرامون نـهاد تـأمین اجتماعی.. 61
3-2-رابطه حقوقی مؤسسات خیریه با اشخاص…. 62
3-3-رابطه حقوقی موقوفات بـا مـوقوف علیهم. 63
3-4-رابطه حقوقی سازمانهای امداد با آسیب‌دیدگان. 64
3-5-ممیزات حقوقی قرارداد بیمهء اجتماعی و قرارداد بیمهء بازرگانی.. 65
3-6-اصل مالکیت عمومی وجوه تأمین اجتماعی.. 68
3-7-خصیصه تعلق قانونی مزایای تأمین اجتماعی.. 68
3-8-جایگاه تأمین اجتماعی در نظام حقوقی معاصر. 69
3-8-1-تأمین اجتماعی به عنوان یکی از رشته‌های حـقوق عـمومی معاصر. 70
3-8-2-تأمین اجتماعی به عنوان بخشی از اعمال حاکمیت دولت… 71
3-8-3-غیرقابل انحلال بودن تأمین اجتماعی.. 74
3-9-دامنه شمول تأمین اجتماعی.. 75
3-10-اصل فـراگیری و مـؤثر بودن تأمین اجتماعی.. 78
3-11-موانع موجود در زمینه قانون و ساختار نظام تامین و رفاه اجتماعی.. 80
3-12-جایگاه تامین اجتماعی و اصل 29 قانون اساسی.. 80
3-13-جایگاه سازمان تأمین اجتماعی در نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی.. 82
3-14- حقوق فرهنگی و اجتماعی در قانون اساسی.. 83
3-14-1-حقوق و آزادی انتخاب شغل.. 83
3-14-2-آموزش و پرورش رایگان و همگانی.. 84
3-14-3-حق برخورداری از تامین اجتماعی و مسکن متناسب… 85
فهرست جداول
جدول 2-1: تعداد قتل های عمدی و غیرعمدی بین سال های 75 تا 81. 42
جدول 2-2:تعدادافرادي که طی یک سال توسط دیگران به قتل رسیده اند به ازاي هر 100000نفر. 43
جدول 2-3: نرخ زندانیان به ازاي هر 100 هزار نفر (گزارش توسعه انسانی سال 2011) 44
جدول 2-4: درصد هزینه آموزش عمومی ازGDP (گزارش توسعه انسانی سال 2011) 46
جدول 2-5: نرخ تورم بر حسب قیمت مصرف کنندگان. 47
جدول 2-6: تولید ناخالص داخلی سرانه (واحد : دلار) 49
جدول 2-7: نرخ باسوادي بزرگسالان ( 15 ساله و بالاتر) به درصد (گزارش توسعه منابع انسانی، 2011) 50
جدول 2-9: شاخص امید به زندگی در بدو تولد در سال هاي 2008 و 2011 (گزارش توسعه منابع انسانی، 2011) 52
جدول 2-10: درصد کودکان مبتلا به کم وزنی در زمان تولد در سال هاي 2007 و 2009. 53
جدول 2-11: شاخص دسترسی به منابع آب سالم در سال هاي 2005 و 2008. 54
جدول 2-12: وضعیت تولید ناخالص داخلی سرانه(بر حسب برابري قدرت خرید به دلار)در کشورهاي منطقه 55
جدول 2-13: وضعیت نسبت هزینه دو دهک بالا به دو دهک پایین در کشور هاي منطقه 57
جدول 2-14: شاخص های اقتصادی و رفاهی جامعه و میزان رفاه خانوارهای ایرانی 58
فهرست نمودارها
نمودار 2-1: وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشور هاي منطقه (مرکز آمار سازمان ملل) 56
نمودار 2-2: شاخص فقر انسانی در کشور هاي منطقه(مرکز آمار سازمان ملل) 56
منابع فارسی
الف : کتاب ها
آراسته خو، محمد (1386)، تامین و رفاه اجتماعی، تهران: پیام نور.
امامی، حسن (1340)، حقوق مدنی، تهران: كتابخانه ايرانشناسي مجلس شوراي اسلامي
باری، نورمن (1380)، رفاه اجتماعی، ترجمه سید اکبر میر حسنی، مرتضی نور بخش، تهران: سمت.
بشریه، حسین (1381)، آموزش دانش سیاسی(مبانی علم سیاست نظری) تهران: نشر نگاه معاصر.
جزایری، شمس الدین (1346)، حقوق کار و تـأمین اجـتماعی، تهران: دانشگاه تهران.
دادگر کرماجانی، یدالله (1378)، مالیه عمومی و اقتصاد دولت، موسسه فرهنگی و هنری، تهران: بشیر علم و ادب.
زاهدی اصل، محمد (1381)، مبانی رفاه اجتماعی، انتشارات: دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
زاهدی اصل، محمدرضا. (1373)، مفاهیم رفاه اجتماعی و تأمین اجتماعی (مجموعه مقالات سمینار جامعه‌شناسی و توسعه)، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.
طالب، مهدی (1368)، تأمین اجتماعی، مشهد: بنیاد فرهنگی آستان قدس رضوی.
طاهری، ابوالقاسم (1379)، تاریخ اندیشه های سیاسی در غرب، تهران: شر قموس.
عراقی، عزت الله، بیگ زاده، صفر، شهابی، مهدی، بادینی، حسن (1386)، درآمدی بر حقوق تامین اجتماعی، تهران: موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی.
کاتوزیان، ناصر (1363)، حقوق مدنی: مشارکتها، صلح، عطایا، تهران: اقبال.
کاتوزیان، ناصر (1383)، حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، آثار قرارداد در رابطه دوطرف و نسبت به اشخاص ثالث، تهران: بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر (1394)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1394)، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران با تجدید نظر و اضافات، تهران: شرکت سهامی انتشار.
مسعود اصل، ایروان (1388)، نظام رفاه اجتماعی در جهان، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
مهر پور، حسین (1387)، مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتشارات: دادگستر.
میجلی، جیمز (1378)، رفاه اجتماعی در جهان، ترجمه محمد تقی جغتایی و فریده همتی، تهران، دانشگاه علوم بهزیستی.
نصیری، مرتضی (1385)، اجرای آراء داوری بازرگانی بین المللی، رساله دکتری، دانشگاه تهران.
نعیمی عمران، جوان جعفری محمد رضا، فدایی جویی باری حمید، قاسمی محسن (1392)، تامین اجتماعی در نظم کنونی، تهران: جنگل، جاودانه.
نعیمی عمران، جوان، جعفری، محمد رضا، جعفری، زهرا، کتابی، رودی احمد (1394)، تامین اجتماعی و قوانین و مقررات مرتبط، تهران: دفتر قوانین و مقررات معاونت حقوقی و امور مجلس.
یزدانی، فرشید (1382)، «مفاهیم بنیادی در مباحث رفاه اجتماعی (سیاست اجتماعی، حمایت اجتماعی، رفاه و تأمین اجتماعی)»، فصل‌نامة رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی، ویژه‌نامة سیاست اجتماعی.
ب : مقالات
ابراهیم بای سلامی، غلام حیدر (1388)، بررسی الگوهای نظری سیاست ها و برنامه های توسعه ایران در آستانه تدوین برنامه پنجم توسعه، فصل نامه سیاسی اقتصادی، شماره 261 و 262، صص. 52-63.
زاهدی اصل، محمد و بساطیان، سید محمد (1390)، مسائل و مشکلات فقر در ایران، فصل نامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 7، صص. 40-52.
سامتی، مرتضی و صامتی ،مجید و قضاوی، رسول (1387)، بررسی اثر ترکیب بودجه دولت بر رفاه اجتماعی در ایران دوره زمانی (1382-1360) مجله توسعه و سرمایه، سال اول، شماره 2، صص. 12-28.
موسوی، مرضیه و معصومه ذاکرحمیدی. (1386)، «مفاهیم نظری سیاست اجتماعی و تکوین دولت‌های رفاهی«، ویژه‌نامة سیاست اجتماعی، دورة اول، دفتر امور اجتماعی وزارت کشور، صص.70-82.
نصیری،مرتضی (1390)، تک نگاری: اصول و تحولات حقوقی نهاد تأمین اجتماعی، تأمین اجتماعی، ش.9، صص. 146-111.
نیلی، فرهاد(1374)، رشد اقتصادی، توزیع درآمد و رفاه اجتماعی در سالهای (1372-1361) مجله برنامه و بودجه، شماره اول، صص. 12-28.
یزدانی، فرشید(1382) مفاهیم بنیادی در مباحث رفاه اجتماعی(سیاست اجتماعی، حمایت اجتماعی، رفاه و تامین اجتماعی) مجله رفاه اجتماعی، شماره 10، صص. 20-33.
پایان نامه ها
اسمعیل پور، حسین(1378) ساختار و وظیفه های اداری سازمانهای امر تامین اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
توکلی، زهره(1383) بررسی نقش دولت در رفاه اجتماعی با توجه به تغییر در ترکیب مخارج دولت، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
صادق پور واجاری، معصومه(1390) حق رفاه و تامین اجتماعی به عنوان یکی از شاخص های حقوق بشر و پیامدهای آن در زندگی مردم، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان.
وب سایت سازمان امار کشور.
منابع انگلیسی
Abdel-Rahman, Hesham And Ping Wang, (1997). Social Welfare And Income Inequality In A System Of Cities. Journal of Urban Economics,
Gomanee. K, Girma. S And Morrissey.O(2003) Aid, Public Spending And Human Welfare: Evidence From Quantile Regressions Centre For Research In Economic Development And International Trade, University Of Nottingham
Manton, Kenneth G. And Woodbury, Max. A. And Stallard, Eric (1991) .Statistical And Measurement Issues In Assessing The Welfare Status Of Aged Individuals And Population. Journal of Econometrics.
Neville, H., (2000), Social Security Law in context.
Gaest, D. (1997), The emergence of Social Security in Canada