فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                صفحه

فصل اول : کلیات پژوهش…. 1

1-1-مقدمه. 1

1-2-بیان مسئله. 3

1-3-اهمیت و ضرورت تحقیق.. 3

1-3-اهداف تحقیق.. 4

1-4-سؤالات تحقیق.. 4

1-5-فرضیات تحقیق.. 5

1-6-روش تحقیق.. 5

1-7-تعاریف واژگان کلیدی تحقیق.. 6

1-8-کاربردهای تحقیق.. 7

فصل دوم :‌ پیشینه و ادبیات تحقیق… 8

2-1-مقدمه. 8

2-2-معلولیت… 9

2-2-1-واژه شناسی معلول. 9

2-2-2-ماهیت معلولیت… 9

2-2-3-انواع معلولیت ها 10

2-2-4-گروه بندی معلولین.. 12

2-2-5- گروه بندی معلولین جسمی.. 13

2-2-5-1-نقص عضوها 13

2-2-5-2-ضایعات نخاعی.. 13

2-2-5-3-فلج تمام بدن یا از گردن به پایین.. 13

2-2-5-4-فلج اتونومیک…. 14

2-2-5-5-همي پلژی.. 14

2-2-6-عوامل به وجود آورنده معلولیت جسمی.. 14

2-2-7-نیازهای معلولین.. 15

2-2-7-1-نیازهای احساس شده. 15

2-2-7-2- نیازهای بیان شده. 15

2-2-7-3-نیازهای ارزیابی شده. 15

2-2-8-مشکلات موجود در زندگی معلولین.. 15

2-2-8-1-نشستن.. 16

2-2-8-2-لباس پوشیدن. 16

2-2-8-3-رژیم غذایی.. 17

2-2-9-روش های آموزش و توانبخشی معلولین.. 17

2-2-9-1-فیزیوتراپی.. 17

2-2-9-2-کار درمانی.. 20

2-2-9-3-گفتار درمانی.. 20

2-2-9-4-بریس درمانی.. 20

2-2-9-5-شنوایی سنجی.. 21

2-2-9-6- بینایی سنجی.. 21

2-2-9-7- ورزش درمانی.. 21

2-2-10-نیازهای اساسی معلولین.. 22

2-3-جمع‌بندی فصل.. 23

فصل سوم :‌ روش تحقیق… 25

3-1-مقدمه. 25

3-2- نوع پژوهش…. 26

3-3- روش پژوهش…. 27

3-4- مسیر پژوهش…. 28

3-5- شرح کامل روش گردآوری اطلاعات… 29

3-6-جامعه و نمونه آماری آماری تحقیق.. 29

3-7-جمع‌بندی فصل.. 29

فصل چهارم : یافته‌های تحقیق… 30

4-1-مقدمه. 31

4-2-نگاهی به تعدادی از مراکز نگهداری و توانبخشی معلولین.. 31

4-2-1-توانبخشی در ایران. 31

4-2-2-توانبخشی در کرمان: 32

4-2-3-مرکز نگهداری کرمان. 33

4-2-4- نمونه برداری از مراکز مختلف… 33

4-3- بررسی نمونه های موردی.. 34

4-3-1-بررسی نمونه داخلی.. 34

4-3-1-1-آسایشگاه معلولان و سالمندان کهریزک…. 34

4-3-1-2-مجموعه فرهنگی ورزشی معلولان قمربنی‌هاشم.. 42

4-3-1-3-مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد. 44

4-3-1-4-مجموعه فرهنگی، ورزشی و توانبخشی ایثارگران کردستان. 45

4-3-1-5-مجموعه ورزشی جانبازان و معلولان سمنان. 46

4-3-2-بررسی نمونه خارجی.. 47

4-3-2-1-مرکز نگهداري معلول در پالمرسون، لیورپول. 47

4-3-2-2-پردیس رابرت در مرکز اشبای.. 48

4-3-2-3-مرکز نگهداری معلولان در west INC.. 49

4-4-جمع‌بندی فصل.. 51

فصل پنجم : نتیجه گیری و روند طراحی… 52

5-1-مقدمه. 52

5-2-ضوابط و استانداردهای طراحی.. 55

5-2-1-ابعاد و اندازه های صندلی چرخدار. 55

5-2-1-1 فضای مجاز و دامنه دسترسی صندلی چرخدار: 57

5-2-1-2 فضای آزاد در سطح زمین برای صندلی چرخدار: 61

5-2-2 اصول برنامه ریزی.. 62

5-2-3 ارتباطات و روابط داخلی.. 62

5-2-4 محدودیت حرکتی.. 63

5-2-4-1 معلولان نیمه متحرک…. 63

5-2-4-2 افراد با صندلی چرخدار (معلولین جسمی- حرکتی) 64

5-2-4-3 افراد با محدودیت حرکتی در پاها 65

5-2-4-4 افراد با محدودیت حرکتی در دست ها 65

5-2-4-5 افراد نابینا 65

5-2-4-6 افراد کم بینا 66

5-2-4-7 افراد ناشنوا 66

5-2-5 ورودی ها و درهای ساختمان ها 66

5-2-5-1 درها 66

5-2-5-2 انواع درها 68

5-2-6 راهروها 70

5-2-7 رامپ ها و سطوح شیبدار. 70

5-2-7-1 تعریف رامپ… 70

5-2-7-2 سربالایی و سرازیری.. 71

5-2-8 آسانسورها 74

5-2-8-1 موارد کلی.. 74

5-2-8-2 کنترل های آسانسور. 75

5-2-8-3 ضوابط کلی آسانسور. 76

5-2-9 سرویس های بهداشتی.. 77

5-2-9-1 توالت ها 77

5-2-9-2 ضوابط کلی سرویس بهداشتی.. 78

5-2-10 فضای اتاق معلولان. 80

5-2-10-1 خصوصیات بهداشتی و ایمنی فضای زندگی معلولان. 80

5-2-11 رستوران و چایخانه. 80

5-2-12 هتل ها 81

5-2-13 مراکز بهداشتی، درمانی و آسایشگاهی.. 81

5-2-14 مراکز تجاری.. 82

5-2-15 کتابخانه. 82

5-2-16 فضاهای تجمع. 82

5-3- اصول و معیارهای طراحی و فضاهای مورد نیاز. 83

5-3-1 آنتروپرومتری (اندازه گیری بدن انسان) 83

5-3-2 بخش اقامتی.. 86

5-3-2-1 اتاق های خواب (خوابگاه) 86

5-3-2-2 مادریار و پدریار. 87

5-3-2-3 سرویس های بهداشتی.. 87

5-3-2-4 اتاق روز (بازی و تلویزیون) 87

5-3-2-5 مراقبت های ویژه. 88

5-3-2-6 مرکز پخش دارو. 88

5-3-2-7 محل نگهداری ملحفه و وسایل ضدعفونی بخش…. 88

5-3-2-8 بخش آماده سازی غذا و آشپزخانه. 88

5-3-3 بخش درمانی.. 88

5-3-3-1 پذیرش… 89

5-3-3-2 کلینیک…. 89

5-3-3-3 فیزیوتراپی.. 89

5-3-3-4 گفتار درمانی.. 101

5-3-3-5 شنوائی سنجی.. 102

5-3-4 بخش اداری.. 104

5-3-5 بخش خدماتی.. 105

5-3-6 بخش تفریحی- رفاهی.. 105

5-3-6-1 فضاهای ورزشی و بازی.. 105

5-3-6-2 فضاهای نمایشگاهی.. 106

5-3-6-3 فضای سبز: 107

5-3-7 بخش آموزشی.. 108

5-4 جمع‌بندی ضوابط و استانداردها 109

5-4-1 فضاها و ابعاد مورد نیاز بر اساس چارت موجود در اداره بهزیستی.. 109

5-5-برنامه فیزیکی طرح.. 114

5-6-تحلیل سایت… 119

5-7-روند و ایده‌های طراحی.. 120

5-8-نتیجه‌گیری.. 121

منابع و مؤاخذ.. 122

 

 

فهرست جدول‌ها

عنوان                                                                                                                   صفحه

جدول 2-1- انواع معلولین (عبداللهی کیوانی، 1395) 10

جدول 2-2- نیازهای معلولان (دیواندری و همکاران، 1395) 22

جدول 4-1-تحلیل مجموعه کهریزک براساس معیارهای تحقیق.. 42

جدول 4-2-تحلیل مجموعه فرهنگی ورزشی معلولان قمر بنی‌هاشم براساس معیارهای تحقیق.. 43

جدول 4-3-تحلیل مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد براساس معیارهای تحقیق.. 44

جدول4-4-تحلیل مجموعه فرهنگی،ورزشی وتوانبخشی ایثارگران کردستان براساس معیارهای تحقیق.. 45

جدول 4-5-تحلیل مجموعه ورزشی جانبازان و معلولان سمنان براساس معیارهای تحقیق.. 46

جدول 4-6-تحلیل مرکز نگهداري معلول در پالمرسون براساس معیارهای تحقیق.. 47

جدول 4-7-تحلیل پردیس رابرت براساس معیارهای تحقیق.. 48

جدول 4-8-تحلیل مرکز نگهداری معلولان در  west INCبراساس معیارهای تحقیق.. 50

جدول 5-1 مشکلات و راه حل های افراد با صندلی چرخدار (نوذری، 1385) 64

جدول 5-2 مشکلات و راه حل های افراد با محدودیت حرکتی در پاها(نوذری، 1385) 65

جدول 5-3 مشکلات و راه حل های افراد با محدودیت حرکتی در دست ها (نوذری، 1385) 65

جدول 5-4 مشکلات و راه حل های افراد نابینا (نوذری، 1385) 65

جدول 5-5 مشکلات و راه حل های افراد کم بینا (نوذری، 1385) 66

جدول 5-6 مشکلات و راه حل های افراد ناشنوا (نوذری، 1385) 66

جدول 5-7 پیش بینی صندلی چرخدار برای معلولین در مکان های تجمع. 83

جدول 5-8 تجهیزات حرکت درمانی (فرحبخش، 1384) 91

جدول 5-9 تجهیزات آب درمانی (اسدالهی پور، 1382) 100

 

 

 

فهرست شکل‌ها

عنوان                                                                                                                   صفحه

شکل 2-1-تأثیراحتمالی ناشی ازقطع نقاطی ازنخاع درطول قسمتهای مختلف آن ‏ 12

شکل 4-1-دیاگرام فضایی مجموعه کهریزک…. 35

شکل 4-2-سایت مجموعه کهریزک…. 35

شکل 4-3- سه بعدی سایت کهریزک…. 36

شکل 4-4-دیاگرام فضاهای اداری مجموعه کهریزک…. 36

شکل 4-5- ورودی بخش اداری.. 37

شکل 4-6- فضای داخلی بخش اداری.. 37

شکل 4-7- مجموعه های خوابگاهی.. 37

شکل 4-8- مجموعه نارون. 38

شکل 4-9- مجموعه بنفشه. 38

شکل 4-10-ساختمان آفتاب… 38

شکل 4-11-مجموعه ارغوان. 38

شکل 4-12-مجموعه گل یاس… 38

شکل 4-13-واحدهای خدماتی.. 39

شکل 4-14- آشپزخانه صنعتی.. 39

شکل 4-15 رختشویخانه صنعتی.. 39

شکل 4-16- فضاهای واحد درمانی.. 40

شکل 4-17- درمانگاه. 40

 شکل 4-18- بیماران بستری و مراقبت های ویژه. 40

شکل 4-19- بخش فیزیوتراپی.. 41

شکل 4-20- کارگاه های توانبخشی.. 41

شکل 4-21- مرکز توانبخشی کهریزک…. 41

شکل 4-22- مجموعه نارون کهریزک…. 41

شکل 4-23- نمونه موردی مشابه با موضوع و بستر مجموعه فرهنگی ورزشی برای معلولان. 43

شکل 4-24-مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد. 44

شکل 4-25-مجموعه فرهنگی، ورزشی و توانبخشی ایثارگران کردستان. 45

شکل 4-26-مجموعه ورزشی جانبازان و معلولان سمنان. 46

شکل 4-27-مرکز نگهداري معلول در پالمرسون، لیورپول. 47

شکل 4-27- پردیس رابرت… 48

شکل 4-28- دیاگرام فضایی مرکز نگهداری معلولان در west INC.. 49

شکل 4-29- مرکز نگهداری معلولان در west INC.. 50

شکل 5-1- ابعاد ویلچر استاندارد. 55

شکل 5-2-اندازه ها و مشخصات قطعات و لوازم ویلچر. 56

شکل 5-3-دید جانبی از صندلی چرخدار استانداردچرخدار (برجیان و جغتایی، 1388) 56

شکل 5-4- دید از جلو و تا شده صندلی چرخدار (برجیان و جغتایی، 1388) 56

شکل 5-5-صندلی چرخدار مدل تختخواب شو  شکل 5-6-صندلی چرخدار مدل همراه. 56

شکل 5-7-صندلی چرخدار ویژه حمام. 57

شکل 5-8 صندلی چرخدار مدل الکترونیکی مبله. 57

شکل 5-9 صندلی چرخدار مدل الکترونیکی ساده. 57

شکل 5-10 حداقل پهنای لازم برای عبور یک صندلی چرخدار (برجیان و جغتایی، 1388) 58

شکل 5-11 حداقل پهنای لازم برای عبور دو صندلی چرخدار (برجیان و جغتایی، 1388) 58

شکل 5-12 قطر چرخش برای یک دور کامل (برجیان و جغتایی، 1388) 59

شکل 5-13 گردش 90 درجه. 60

شکل 5-14 پهنای شکل T برای چرخش 90 درجه. 60

شکل 5- 15 گردش 180 درجه صندلی چرخدار ……………………… 60

شکل 5-16 گردش 180 درجه صندلی چرخدار…………………………… 60

شکل 5-17 گردش 360 درجه. 61

شکل 5-18 فضای آزاد کف زمین.. 61

شکل 5-19 فضای آزاد کف زمین در معبر کم عرض……………………………………………………………….62

شکل 5-20 فضای گردش اضافی در تنگناها………………………………….. 62

شکل 5-21 فضای آزاد کف زمین در معبر کم عرض……………………………………………………………….62

شکل 5-22 فضای آزاد گردش اضافی در تنگناها……………………….. 62

شکل 5-23 فضای مناسب برای حرکت ویلچر………… 64

شکل 5-24 فضای عصا زدن نابینایان…………………… 64

شکل 5-25  جزئیات ورودی. 69

شکل 5-26 جزئیات ورودی.. 69

شکل 5-27 جزئیات در. 69

شکل 5-28 جزئیات در کشویی. 69

شکل 5-29 جزئیات در تاشو. 69

شکل 5-30 دو در لولائی روبروی هم.. 69

شکل 5-31 در یک امتداد و مسیر مستقیم.. 71

شکل 5-32 برگشت به عقب یا چرخش 180 درجه………………………………………………………………….71

شکل 5-33 استفاده از چرخش 90 درجه……………………………………… 71

شکل 5-34 دستگرد میانی برای رامپ با عرض بیش از 3 متر. 73

شکل 5-35 حداقل ابعاد کابین آسانسور. 75

شکل 5-36 ورودی های آسانسور به همراه دکمه های کنترل کننده و سایر تجهیزات… 75

شکل 5-37  ابعاد انواع آسانسورهای بالابر. 76

شکل 5-38 الف) فضای آزاد کف و نحوه چیدمان شکل 5-38 ب سرویس بهداشتی، اتاق دوش و تجهیزات آن (برجیان و جغتایی، 1388) 78

شکل 5-39 «الف» پلان یک حمام با خصوصیات مناسب معلولین.. 79

شکل 5-40 الف جاکارتی در کتابخانه                شکل 5-40 ب قفسه بندی کتابخانه. 82

شکل 5-41 محدوده دستیابی یک فرد نشسته…………….. شکل 5-42 محدوده دستیابی یک فرد سالم.. 84

شکل 5-43 اندازه محدوده های دسترسی از پهلو برای آقایان (برجیان و جغتایی، 1388) 84

شکل 5-44 اندازه محدوده های دسترسی از روبرو برای آقایان (برجیان و جغتایی، 1388) 85

شکل 5-45 اندازه های محدوده دسترسی از پهلو برای خانم ها  (برجیان و جغتایی، 1388) 85

شکل 5-46 اندازه محدوده های دسترسی از روبرو برای خانم ها  (برجیان و جغتایی، 1388) 85

شکل 5-47 اندازه و محدوده دسترسی برای خرد سالان (برجیان و جغتایی، 1388) 85

شکل 5-48 پارالل بار               شکل 5-49 پارالل بار کودکان. 92

شکل 5-50 شولدرویل (چرخ شانه)………………………………………………………………………………. 92

شکل 5-51 پلّه تمرین………………………… 92

شکل 5-52 پلّه و رامپ تمرین.. 93

شکل 5-53 تشک تمرین.. 93

شکل 5-54 دستگاه کامل راه رفتن کودک 93

 شکل 5-55 عصای چرخدار، جهت راه رفتن کودکان معلول. 93

شکل 5-56 دوچرخه تمرین.. 94

شکل 5-57 پلان قسمت های درمانی مقیاس: 120 سانتیمتر. 94

شکل 5-58 اتاق برق درمانی.. 97

شکل 5-59 ویرپول نیم تنه برای بزرگسالان و تمام تنه برای کودکان. 100

شکل 5-60 ویرپول متحرک…. 100

 شکل 5-61 صندلی برای نشستن در ویرپول. 100

شکل 5-62 وان درمان. 101

1. اسدالهی پور، ع. (1382). طراحی سکونتگاهی برای معلولان ذهنی. پایان نامه کارشناسی ارشد معماری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان.
2. برجیان، م.، جغتایی، ب. (1388). استانداردهای مناسب سازی بناها و محیط های شهری (برای افراد دارای معلولیت).تهران: اداره کل روابط عمومی سازمان بهزیستی کشور.
3. بهمن پور، ه. سلاجقه، ب. (1387). بررسي کمي و کيفي فضاهاي شهري در تهران از ديدگاه کاربري براي معلولان (مطالعه موردي: پارک لاله). مديريت شهري 6(21): 18-7.
4. پورزندوکیل، م. (1392)، معلولین و ساختمان ها. تهران: پورزند وکیل.
5. پورسلطانی، ح.، اردستانی، ع. (1394). معلوليت ضايعه نخاعي. تهران: معاونت فرهنگي و ورزشي سازمان امور جانبازان.
6. تاج الدینی، ل.، موسوی، ش. (1395). مناسب سازی محیط زندگی برای معلولان جسمی-حرکتی. همایش مناسب سازی محیط شهری، تهران.
7. حلم سرشت، پ.، دل پیشه، ا. (1391). توانبخشی و بهداشت معلولین. تهران: دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
8. خاکی، غ. (1397). روش تحقیق (با رویکرد پایان نامه نویسی). تهران: فوژان.
9. دهخدا، ع. (1387). لغت نامه، جلد. تهران: انتشارات سروش .
10. دیواندری، ج.، دانایی نیا، ا.، سهراب زاده، م.، فتحی، ن. (1395). مولفه های موثر بر طراحی مرکز توانبخشی معلولین در راستای ارتقاء تعاملات اجتماعی بهره بران، سومین کنگره بین المللی افق های جدید معماری و شهرسازی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
11. زندیه، م. (1388). اصلاحات خانه برای توان خواهان (جانبازان،معلولین و سالمندان). تهران: پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان.
12. سورنسن، ج. (1393). معماری برای معلولان، ترجمه فرح حبیب. تهران: دانشگاه تهران.
13. شعبانیان، م. (1385). معلول : علتی برای مناسب سازی فضا و معماری، همایش ملی مناسب سازی محیط شهری، تهران، پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان.
14. طباطبایی، ف. و همکاران (1392). حس حضور، همایش ملی معماری عمران و توسعه نوین شهری، تبریز.
15. عبداللهی کیوانی، ز. (1395). معلولیت و زندگی روزمره در شهر تهران. تهران: تیسا.
16. فرحبخش، م. (1384). طراحی مرکز اقامتی و آموزشی کودکان معلول ذهنی (خانه کودکان مهتاب)، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان.
17. قائم، گ. (1391). مسکن و معلولین، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
18. قائم، گ. (1392). ساختمان های عمومی و معلولین. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
19. قائم، گ. (1396)، فضاي شهري و معلولين، تهران:  مركز تحقيقات ساختمان و مسكن
20. گال، م.، بورگ، و.، گال، ج. (1393). رو شهاي پژوهش كمي و كيفي در علوم تربيتي و روا نشناسي جلد دوم. ترجمه: نصر، احمدرضا و همكاران، تهران: سمت.
21. مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (1387). ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول جسمی حرکتی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
22. میلانی فر، ب. (1390). روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنائی. تهران: نشر قومس.
23. نوذری، ش. (1385). مناسب ساری ساختمان های اداری برای افراد کم توان جسمی- حرکتی. تهران: پژوهشکده مهندسی و علوم پزشکی جانبازان
24. وانگ، د.، گروت، ل. (1396). روش های تحقیق در معماری، ترجمه علیرضا عینی فر. تهران: دانشگاه تهران
25. یونسکو، (1373). طراحی فضای بازی کودکان، ترجمه ژاله طالبی. تهران: انتشارات سازمان بهزیستی و دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.