طراحی یک مجموعه مسکونی با رویکرد توسعه پایدار در بافت قدیم شهر
چکیده
هدف پژوهش حاضر طراحی یک مجموعه مسکونی با رویکرد توسعه پایدار در بافت قدیم شهر کرمان است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا، مجموعه مسکونی، ضرورت شکل گیری آن، کارایی و عملکرد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی با توجه به نیازهای مردم مورد مطالعه و در این راستا همچنین اهداف توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفته است، سپس با روش استدلال منطقی و تحلیل محتوا، روش تاریخی-تفسیری و پیمایشی مجموعه مسکونی در بافت قدیم کرمان با توجه به اهداف توسعه پایدار مورد ارزیابی و استفاده قرار گرفته است. بنابراین به صورت کلی منظور از انجام این تحقیق، بکار گیری اهداف توسعه پایدار و با نظر به الگوهای بومی واجد ارزش گذشته که همساز با اقلیم بوده و در راستای معماری پایدار حرکت می نموده اند، به طراحی مجموعه مسکونی برای رفع نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی ساکنان حال و آینده پرداخته خواهد شد که از این طریق بتوان پیوستگی کالبد و فرهنگ را در عرصه معماری مسکونی تقویت نمود. معماری سنتی منازل مسکونی شهرهای ایران دارای پشتوانه ای قوی و پر بار از جنبه های گوناگون پایداری، هنر و فرهنگ ایرانی بوده و می توان معماری شهرکرمان را یکی از آن شهرها دانست. معماری گذشته و سنتی هر شهر به بافت قدیم و تاریخی آن شهر پیوسته و بخشی از فرهنگ و هویت هر جامعه محسوب می شود. این در حالی است که در عصر معاصر به دلایل متعدد با تغییر ساختار اجتماعی و فاصله گرفتن معماری ایران از ارزشهای معماری اصیل بومی، این بخش از فرهنگ و هویت شهر به سوی نابودی رفته است. بنابراین در این تحقیق سعی بر طراحی فضایی می باشد که با بررسی و الگوگیری صحیح و استفاده ی به جا از عناصر و مفاهیم معماری پایدار و همچنین معماری بومی مناطق گرم و خشک پرداخته و با استفاده از امکانات و شرایط نوین ساخت و ساز در معماری امروزی، بتواند آنها را به شیوه ای نوین در عصر امروز به کار برد و به پیوستگی هر چه بیشتر کالبد و فرهنگ معماری معاصر کرمان بیانجامد. دلیل انتخاب کاربری مجموعه مسکونی با این موضوع طراحی، جلوگیری از تخریب بافت و نوسازی های بدون ساماندهی، توسعه افقی شهر و آسیب رسانی به اراضی کشاورزی جلوگیری به عمل آید؛ و به احیای سکونت و بازگرداندن زندگی به بافت قدیم و حفظ مورفولوژی ارزشمند آن بیانجامد.
کلید واژگان:
مجموعه مسکونی، معماری پایدار، توسعه پایدار، بافت قدیم
فهرست مطالب
فصل دوم : مروری بر ادبیات و پیشینه تحقیق
2-1-1- مجتمع‌های مسکونی در معماری معاصر. 9
2-1-2- مفاهیم و نظریات مرتبط با مجتمع‌های مسکونی.. 10
2-1-3- سیر تحول تاریخی مجتمع‌های مسکونی در ایران. 11
2-1-4- بررسی انواع واحد و مجتمع‌های مسکونی در معماری معاصر. 12
2-1-4-1- خانه‌های تک واحدی مستقل.. 13
2-1-4-2- خانه‌های حیاط مرکزی.. 14
2-1-4-4- خانه‌های آپارتمانی کوتاه 15
2-1-4-5- آپارتمان های بلند. 15
2-1-4-6- مجموعه مسکونی اشتراکی.. 16
2-1-4-8- آپارتمان‌های با دسترسی مرکزی.. 17
2-1-4-9- مجموعه‌های مسکونی.. 17
2-1-4-9-1- مجتمع‌های مسکونی کم ارتفاع. 17
2-1-4-9-2- مجتمع‌های مسکونی با ارتفاع متوسط.. 18
2-1-4-9-3- مجتمع‌های مسکونی جمعی.. 18
2-1-5- محلات و مراکز محلات… 20
2-2-3- مفاهیم لغوی واژه پایداری.. 31
2-2-3-1- توسعه پایدار: مفاهیم، مؤلفه‌ها 31
2-2-3-2- مفهوم معنایی توسعه پایدار. 32
2-2-4- مؤلفه‌های اصلی توسعه پایدار. 32
2-2-4-1- مؤلفه محیط زیست در راستای اهداف توسعه پایدار. 32
2-2-4-2- مؤلفه شبکه اجتماعی در راستای اهداف توسعه پایدار. 34
2-2-4-3- مؤلفه شبکه اقتصادی در راستای اهداف توسعه پایدار. 34
2-2-5- معماری و مسائل جهانی زیست محیطی.. 34
2-2-6- توسعه پایدار و معماری.. 35
2-2-6-1- مفاهیم پایداری در معماری.. 35
2-2-6-2- پیشینه معماری پایدار. 38
2-2-6-3- ضرورت رویکرد پایداری در معماری ایران. 39
2-2-6-3-1- اصول معماری پایدار. 40
2-2-6-4- معماری پایدار و جایگاه آن در معماری ایران. 40
2-2-6-4-1- الگوهای فضایی در معماری ایرانی بر اساس اصول و توسعه پایدار. 40
2-2-6-4-2- الگوهای فضای باز. 41
2-2-6-4-3- الگوی فضای پوشیده 42
2-2-6-4-4- الگوی فضاهای بسته. 42
2-2-6-4-5- شبکه فضایی نامرئی.. 42
2-3-2- پیشینه بافت تاریخی شهر کرمان. 44
3-1- متغیرهای مورد بررسی در قالب یک مدل مفهومی.. 47
3-2-شرح کامل روش و ابزار گردآوری داده‌ها 48
3-3-روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل داده‌ها 48
4-1-1- مجموعه مسکونی شوشتر نو. 50
4-1-2- طراحی شهری خیابان شهید باهنر کرمان. 52
4-1-3- بررسی اصول معماری پایدار در معماری سنتی مناطق کویری.. 53
4-1-3-1- صرفه جویی در منابع. 53
4-1-3-2- طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی.. 55
5-1-2- تجزيه و تحليل محدوده مورد طراحي.. 59
5-1-2-1- همجواری ها و بناهای شاخص محدوده مورد نظر. 59
5-1-2-2- دسترسی های محدوده مورد نظر. 59
5-1-2-3- پارامترهای اقلیمی محدوده مورد نظر. 60
5-1-4- مراحل شكل گيري طرح / اسكيس هاي طرح.. 61
فهرست تصاویر
تصویر 2-1: ارتباط سه جانبه توسعه پایدار اقتباس از 1993، Wong.. 32
تصویر2-2: حریم بندی فضاها به لحاظ میزان محصوریت… 41
تصویر 2-3: انواع فضاهای باز در سطوح ارتفاعی متفاوت… 41
تصویر 4-1: مجموعه شوشتر نو. 50
تصویر 4-2: مجموعه شوشتر نو. 51
تصویر 5-1: همجواری ها و بناهای شاخص محدوده مورد نظر (نگارنده) 59
منابع فارسی
- اسدپور، ع. (1385) الگوهای پایداری در معماری کویر ایران. مجله ما، شماره 25
- الکساندر، ک. (1387). زبان الگو: شهرها. ترجمه رضا کربلایی نوری. تهران: مرکزمطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری،
- بیک محمدی، ح. (1389). تحلیلی بر طرح احیاء و نوسازی بافت‌های فرسوده، نمونه موردی محله جویباره اصفهان فصلنامه مطالعات پژوهش‌های شهری و منطقه ای، سال دوم، شماره 7
- پیرنیا، م. ک. (1388) آشنایی با معماری اسلامی ایران. چاپ چهاردهم، انتشارات سروش دانش
- پورجعفر، م.، خدایی، ز. پور خیری، ع. (1390). رهیافتی تحلیلی در شناخت مؤلفه‌ها، شاخص‌ها و بارزه‌های توسعه پایدار شهری. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال سوم، شماره سوم.
- حاتمی گلزاری، ا. (1387) معماری سنتی ایران و توسعه پایدار. ماهنامه مهندسی زیر ساخت‌ها، شماره 6
- حکمت نیا، ح.؛ انصاری، ژ. (1391). برنامه ریزی مسکن شهر میبد با رویکرد توسعه پایدار. مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 79.
- دهخدا، ع. ا. (1339). لغت نامه دهخدا. دانشگاه تهران، تهران.
- دیناروند، س.؛ امجدیان، س. (1390). رویکردی تحلیلی بر فرایند طراحی کامران دیبا (مطالعات موردی: شهرک مسکونی شوشترنو). همایش ملی سازه، راه، معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس
- زندیه، م.؛ پروردی نژاد، س. (1389). توسعه پایدار و مفاهیم آن در معماری مسکونی ایران. مسکن و محیط روستا.
- ضرغامی، ا. (1389). اصول پایداری اجتماعی مجتمع‌های مسکونی در شهرهای ایرانی-اسلامی. فصل نامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی.
- عینی فر، ع. (1388). عوامل انسانی-محیطی مؤثر در طراحی مجموعه‌های مسکونی. هنرهای زیبا، شماره 8.
- فلامکی، م. م. (1384) سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز چاپ دوم، نشر فضا
- قبادیان، و. (1387) بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه تهران
- قیاسوند، ج. (1385) تعامل معماری و انرژی‌های نو. نشریه راه و ساختمان، شماره 38.
- کردوانی، پ.؛ موردغفاری، و. (1390) توریسم و رویکرد نوسازی در طراحی بافت‌های تاریخی شهری، نمونه موردی شهر اصفهان فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هشتم، شماره 30
- گرجی مهلبانی، ی. (1389). نقد معماری پایدار و نقد آن در حوزه محیط زیست. نشریه علمی و پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، سال اول.
- لبیب زاده، ر. (1390). لزوم باززنده سازی هویت بومی معماری اسلامی-ایرانی در دستیابی به معماری پایدار. مجله معماری و شهر سازی اسلامی، سال هفتم، شماره ده تهران: دانشگاه علم و صنعت.
- متدین، م. (1389). تاریخ مفصل کرمان. تهران: انتشارات گلی.
- مسعودی، ع. (1383). طراحی شهری خیابان شهید باهنر. سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری کرمان.
- منوچهری، م. ر. (۱۳۸۲). ساماندهی فضای شهری (میدان مشتاقیه). پایان نامه کارشناسی ارشد معماری. دانشکده معماری. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد کرمان.
منابع انگلیسی
–