طراحی مجموعه خدماتی رفاهی بین راهی با رویکرد زمینه گرایی محیطی
چکیده
هدف اصلی رساله حاضر طراحی مجموعه خدماتی رفاهی بین راهی با رویکرد زمینه گرایی محیطی در محور کرمان- بم، دو راهی ابارق بود. این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که برای طراحی بر اساس رویکرد زمینه گرایی در معماری در همان نخستین قدم یا به تعبیری در اولین برخورد با مصداق طراحی لازم است برای زمینه ارزش قائل شد. اگر معلوم شد زمینه موجود بی ارزش است، باید سنت منطقه را در نظر گرفت؛ اگر منطقه نیز فاقد سنتی ارزشمند بود، طراح خود تصمیم گیرنده است. در این صورت امید است که معمارانی که در آینده در این زمینه طراحی می کنند، این کار را به عنوان یک نقطه قوت دیده و ویژگی های آن را در طرح های خود لحاظ کنند. امروزه می دانیم زمانی که با ترکیبی از سبک ها روبرو می شویم، باید به جستجوی اصول هماهنگ بصری موجود و به دنبال همگونی و تداوم میان ساختمانها بگردیم. و اگر در شرایط تحول قرار گرفتیم یعنی با سایتی مواجه شدیم که بناهای موجود در سایت برای ایجاد یک زمینه کلی در رقابت بودند، طراح باید یکی از دو جبهه را برگزیند. موردی که طراح و ساکنین تصور می کنند زیباترین و بامعنی ترین است. اگر گزینش به سختی میسر بود، بهتر است طراح تسلیم خواسته ساکنین شود، زیرا آنها بیش از طراح در آن محیط زندگی کرده اند. ارتباط نزدیک تر معمار با استفاده کنندگان ساختمان، با بکارگیری نمادهای آشنای فرهنگی نیز، بخشی اساسی از طراحی یک زمینه ی خاص است. گاه اهمیت زمینه مجاور از اهمیت ویژگی کلی محله و یا سبک منطقه کمتر است؛ در چنین مواردی نمونه های شاخص سبک مطرح بایستی نشان داده شوند. در برخی موارد خاص نفی شدید گذشته به لحاظ نمادی بودن، نه تنها صحيح بلکه ضروری است. ممکن است ارائه چشم اندازی کوتاه و گذرا به آینده و یا زدودن بخشی از گذشته نامطلوب ضروری بوده و روحی نو به محیط دمیده شود. یادمان ها نیز اعم از نمادی، شهری، مذهبی یا فرهنگی می توانند بدون مشکل با زمینه خود متمایز باشد.
واژگان کلیدی:
مجموعه خدماتی، رفاهی، بین راهی، زمینه گرایی محیطی
فهرست مطالب
فصل دوم : مبانی تحقیق و مروری بر تحقیقات انجام شده 6
2-2-1-پیشینه مجتمع های بین راهی.. 7
2-2-2-تعریف مجتمع خدماتی –رفاهی بین راهی.. 7
2-2-2-بررسی نقش های مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی 1. 8
2-2-3-سوابق جهانی مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی.. 10
2-2-4-سوابق مجتمع های خدماتی – رفاهی بین راهی تاریخی در ایران. 13
2-2-4-1-مطالعات تاریخی کاروانسراها و خدمات بین راهی.. 13
2-2-4-2-ساختمان های وابسته به راه 23
2-2-5-جمع بندی از مجتمع های خدماتی و رفاهی بین راهی.. 27
2-3- پیشینه و مفاهیم مرتبط با رویکرد زمینه گرایی.. 29
2-3-1-تبیین مفهوم زمینه از منظر واژه شناسی.. 29
2-3-2-تبیین مفهوم زمینه گرایی از منظر واژه شناسی.. 29
2-3-3-تاریخچه زمینه گرایی.. 30
2-3-4- تبیین مفهوم زمینه در مبحث معماری زمینه گرا 30
2-3-5- عناصر تشکیل دهنده زمینه در مبحث معماری زمینه گرا 30
2-3-7- تبیین مفهوم زمینه گرایی در معماری (معماری زمینه گرا) 34
2-3-8-تقسیم بندی های موجود برای زمینه. 38
2-3-8-1-3-زمینه اجتماعی – فرهنگی.. 40
2-3-8-4-نتیجه گیری از تقسیم بندی های زمینه و ارائه تقسیم بندی مورد نظر. 42
2-3-9-تبیین مبانی و مفاهیم مرتبط با زمینه گرایی.. 43
2-3-9-1- تبیین مفهوم منطقه گرایی در معماری.. 43
2-3-9-2-تبیین مفهوم جهانی گرایی در معماری.. 45
2-3-9-3- مقایسه مفهوم زمینه گرایی با مفاهیم منطقه گرایی و جهانی گرایی.. 46
2-3-10-رویکرد های معماری زمینه گرا 47
2-3-10-1-رویکرد نخست: اقتباس شمایلی از زمینه (ایجاد ارتباطی نزدیک تر با زمینه) 48
2-3-10-2-رویکرد دوم: اقتباس نمادین از زمینه (ایجاد ارتباطی مبهم با زمینه) 49
2-3-10-3- رویکرد سوم: اقتباس نمایه ای از زمینه ایجاد (ارتباطی مبهم تر با زمینه). 49
2-3-11-1-هماهنگی و سازگاری با طبیعت و محیط زیست… 50
2-3-11-2-پاسخ درست به نیاز های عملكردی.. 50
2-3-11-3-خوانایی و دور از ابهام. 50
2-3-11-4-استفاده درست از مصالح هم از لحاظ بصری و هم از لحاظ زیست محیطی.. 51
2-3-11-5-الگو برداری از معماری بومی اما به صورت امروزی.. 51
2-3-11-6-رابطه طرح معماری با بستر طرح.. 51
2-5-مولّدهای طراحی و بستر طرح.. 53
3-6- شرح کامل روش و ابزار گردآوری داده ها 60
3-7- روند انجام پروژه عملی.. 61
2-4- بررسی نمونه های موردی.. 63
2-4-1-بررسی نمونه های داخلی.. 63
2-4-1-1- مجتمع خدماتی رفاهی ” شهر آفتاب ” جاده ی قم – اصفهان: 63
2-4-1-2- مجتمع بین راهی مهتاب: 64
2-4-1-3-بررسی مجتمع تفریحی و توریستی یاریان -ارومیه. 65
2-4-1-4-بررسی مجتمع تفریحی و توریستی ارومیه. 68
2-4-2- بررسی نمونه های مشابه خارجی.. 71
2-4-2-1-مجتمع خدماتی رفاهی Rasthause Gruibingen. 71
2-4-1-2-بررسی مجتمع های خدماتی – رفاهی در کشور ترکیه. 74
بخش اول: یافته های نمونه های موردی.. 78
بخش دوم: ضوابط و استانداردها 80
4-2-1- ضوابط طراحی پارک و فضای سبز. 80
4-2-1-3- ضوابط مربوط به شهرسازی.. 80
4-2-2-6- كيوسكهاي فروش تنقلات… 96
4-2-2-10-حداقل مساحت مورد نياز فضاهاي رفاهي خدماتي.. 97
4-2-3-1-ضوابط عام در طراحي و طبقه‌بندي اتاق‌هاي خواب… 98
4-2-3-2-ضوابط فضاهاي عمومي هتل.. 106
4-2-3-4-فضاهاي فروشگاهي و عرضه غذا و نوشيدني.. 111
4-2-3-8- دفاتر فروش و تداركات… 121
4-2-3-9-بخش مهندسي و تاسيسات مكانيكي.. 125
4-2-4-1-آمفي تئاتر روباز: تاريخچه تئاتر و نمايش… 127
فصل پنجم : نتیجه گیری و طراحی.. 128
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول 2-1: مقایسه مجتمع های خدماتی-رفاهی بین راهی در کشورهای منتخب جهان. 12
جدول 2-2: طبقه بندی مولّدهای اولیه بر پایه شیوه بروز آنها 53
جدول 4-1: مزایا و معایب مصالح مختلف قابل استفاده در کفسازی فضاهای بیرونی.. 84
جدول 4-2: رابطه میان فعالیتها و وسایل مورد نیاز. 90
جدول 4-3: رده بندی فعالیتهای آموزشی برای کودکان 14-0 ساله. 91
جدول 4-4: اشكال مختلف تركيب اتاق‌هاي خواب… 99
جدول 4-5: ابعاد مختلف اتاق‌هاي خواب… 102
جدول 4-6: انواع مختلف سوئيت‌ها 104
جدول 4-7: ليست فضاهاي عمومي در هتل‌هاي مختلف… 107
جدول 4-8: گنجايش رستوران و پيشخوان عرضه نوشيدني براي هتل‌هايي با ظرفيت‌هاي مختلف… 112
جدول 4-9: حداقل مساحت مورد نياز فضاهاي اداري.. 120
فهرست تصویرها
عنوان صفحه
تصویر 2-1: کاروانسرایی در ایران. 14
تصویر 2-2: کاروانسرای شاه عباسی کرج.. 15
تصویر 2-3: پلان کاروانسرای دیر گچین.. 16
تصویر 2-4: کاروانسرای دیر گچین واقع در نزدیکی شهر ری.. 16
تصویر 2-5: پلان رباط انوشیروان. 18
تصویر 2-7: کاروانسرای میبد. 20
تصویر 2-8: کاروانسرای امامزاده هاشم. 21
تصویر 2-9: کاروانسرای هجیب – دوره صفوی – ساوه. (25/5/97. 22
تصویر 2-10: مجموعه ای از پلان های کاروانسراهای ایران (25/5/97. 23
تصویر 2-11: ارتباط معماری با زمینه در معماری روستای ابیانه. 52
تصویر 2-11: مجتمع خدماتی- رفاهی ” شهر آفتاب “. 64
تصویر 2-12: مجتمع خدماتی-رفاهی مهتاب… 65
تصویر 2-13: سایت پلان مجتمع تفریحی و توریستی یاریان –ارومیه. 66
تصویر 2-14: پلان طبقه همکف مجتمع تفریحی و توریستی یاریان –ارومیه. 67
تصویر 2-15: مقطع عرضی مجتمع تفریحی و توریستی یاریان –ارومیه. 67
تصویر 2-16: مجتمع تفریحی و توریستی یاریان –ارومیه. 68
تصویر 2-17: پلان اقامتی مجتمع تفریحی و توریستی ارومیه. 69
تصویر 2-18: پلان مرکز درمان های طبیعی مجتمع تفریحی و توریستی ارومیه. 69
تصویر 2-19: مجتمع تفریحی و توریستی ارومیه. 69
تصویر 2-20: سایت مجتمع تفریحی و توریستی ارومیه. 70
صویر 2-21: نمونه موردی خارجی.. 72
تصویر 2-22: فضاهای داخلی نمونه موردی خارجی.. 73
تصویر 2-23: نمونه هایی از تیرپارکهای موردی خارجی.. 74
تصویر 2-24: نمونه هایی از تیرپارکهای موردی خارجی.. 78
تصویر 4-1: الگوهای کف سازی (تایم سیور) 83
تصویر 4-2: الگوهای کف سازی (تایم سیور) 84
تصویر 4-3: ضوابط تجهیزات (تایم سیور) 89
تصویر 4-4: سرپناه ها (تایم سیور) 90
تصویر 4-5: ضوابط رستوران ها (تایم سیور) 93
تصویر 4-6: ضوابط تریاها (تایم سیور) 94
تصویر 4-7: ضوابط رستوران سنتی (تایم سیور) 95
تصویر 4-5: پلان اتاق دوبل دوبله (تایم سیور) 103
تصویر 4-6: پلان اتاق دوبل دوبله تيپ (تایم سیور) 103
تصویر 4-7: پلان اتاق كاناپه قابل تبديل به تخت (تایم سیور) 103
تصویر 4-8: پلان اتاق لوكس (تایم سیور) 104
تصویر 4-9: پلان سوئیت ها (تایم سیور) 104
تصویر 4-10: پلان سوئیت ها (تایم سیور) 106
تصویر 4-11: نمودار چيدمان فضاهاي عمومي.. 108
تصویر 4-12: نمودار چيدمان دفتر لابي.. 117
تصویر 4-13: نمودار چيدمان دفتر حسابداري.. 119
تصویر 4-14: نمودار چيدمان دفاتر فروش و مديران اجرايي.. 120
تصویر 4-15: نمودار مجاورت خدمات دور از ديد پشتيباني.. 122
تصویر 4-16: نمودار مجاورت بارانداز دريافت و انبار. 123
تصویر 4-17: نمودار مجاورت فضاهاي مربوط به كاركنان. 124
تصویر 4-18: نمودار مجاورت فضاهاي رختشويخانه و خانه‌داري.. 125
تصویر 4-19: نمودار مجاورت فضاهاي مهندسي.. 126
تصویر 5-1 موقعیت و زوایای تابش خورشید. 130
منابع فارسی
- احسانی، ا. 1395. اکوتوریسم؛ راهی برای گردشگری پایدار. تهران: مهکامه.
- افسر، ک.، پیرنیا، م. 1390. راه و رباط. تهران: سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی.
- آلپاگونوولو، آ. 1384. معماری بومی، ترجمه علی محمد سادات افسری. تهران: فضا.
- بانکز، ج.اچ. 1396. مهندسی ترابری، ترجمه علی کدخدایی. تهران: امیر کبیر.
- بروجنی هاجر، ن. 1387. طراحی هتل با رویکرد معماری زمینه گرا”، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری. یزد: دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه یزد
- برولین، ب. 1393. معماری زمینه گر. ترجمه راضیه رضازاده. تهران: نشر خاک
- بهزادفر، م. 1388. روش تحقیق، جزوه درسی، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
- پیرنیا، م. 1374. معماری اسلامی ، تدوین غلام حسین معماریان، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
- تولایی، ن. 1390. زمینه گرایی در شهرسازی. نشریه هنر های زیبا (10).
- جمشیدی، ح.، پارسایی، آ.، درویش، س. 1391. طراحی فضاهای معماری بوم گرا، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی، مشهد، موسسه آموزش عالی خاوران.
- حسامی، ق. 1395. ایمنی راه و ترافیک در کشورهای در حال توسعه. تهران: سازمان حمل و نقل وترافیک تهران، تهران.
- داوودی، ر. 1390. مکانیابی مجتمع های خدماتی رفاهی بین راهی، پایانامه کارشناسی ارشد
- رجایی ، ف. 1390. پدیده جهانی شدن، وضعیت بشری و تمدن اطلاعاتی. ترجمه عباد الحسین آذرنگ. تهران: نشر آگه.
- رضایی، م. 1393. توسعه پایدار و معماری بومی در ایران، سیمای دانش.
- زندی، ا. 1395. برنامه ریزی و طراحی پایدار اکوتوریسم، مهکامه، تهران.
- ساسان، ع. 1394. اقتصاد جابه جا گری و پژوهشی در راههای استان اصفهان. اصفهان: جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان.
- سلطانزاده، ح. 1389. معماری پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه آزاد مرکزی واحد تهران مرکزی.
- شریعتی فر، ع. 1390. بم شناسی. تهران : دیانت.
- شیرازی، م. 1388. زمینه گرایی و منطقه گرایی در معماری. ماهنامه مهندسی زیر ساخت ها (8).
- شیعه، ا. 1393. تمهیدات شهر سازی قبل از بروز بحرانهای طبیعی در شهرها، موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، ق.
- شیعه، ا. 1396. تمهیدات شهر سازی قبل از بروز بحرانهای طبیعی در شهرها. تهران: دبیر خانه طرح جامع مدیریت بحران تهران.
- شیعه، ا.، بدری، ع. 1384. بررسي جايگاه مجتمع هاي خدماتي – رفاهي بين راهي از ديدگاه برنامه ريزي شهري و منطقه اي، مجله پژوهشي علوم انساني دانشگاه اصفهان، دوره 18، ش. 1، صص. 90-67.
- صرافی، م. 1395. مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای، مرکز مدارک علمی. تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
- صفی زاده، ف. 1392. سیری در گردشگری ایران، ایران جام، تهران.
- عنـدلیب، ع. 1381. (روش تحقیـق و تــدوین رساله دکتري، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
- کسروی، ا. 1389. تاریخ 500 ساله خوزستان. تهران: گوتنبرگ.
- کلایس، و.، کیانی، م. 1373. فهرست کاروانسراهای ایران، جلد اول، سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران، تهران.
- کیانی، م. 1365. شهرهای ایران، جهاد دانشگاهی، تهران.
- گیدیون. 1945. منطقه گرایی جدید. مجله آرچیتکتورال، تجدید چاپ در کتاب “معماری، شما و من”
- لاگرو، ج. 1392. شناخت و تحلیل سایت (رویكردی زمینه گرا در برنامه ریزی پایدار زمین و طراحی سایت). ترجمه محمدرضا مثنوی و مهندس فتحی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- مدنی پور، ع. 1387. طراحی فواهای شهری نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی.
- مرزبان، پ.، حبیب، م. 1395. فرهنگ مصور هنرهای تجسمی. تهران: انتشارات سروش
- مطلبی، ق. 1394. مبانی توسعه و طراحی پایدار فضاهای مسكونی، انتشارات دانشگاه تهران.
- میر مقتدایی، م. 1393. معیارهای شناخت و ارزیابی هویت کالبدی شهر ها. نشریه ی هنرهای زیبا (19).
- ناصری، م. 1384. از بم تا بم، بیان الحق، تهران.
- نرم افزار گوگل ارث
- نویفرت، پ.، نویفرت، ا. 1395. اطلاعات معماری، آزاده، تهران.
- وانگ، د.، گروت، ل. 1392. روش های تحقیق در معماری، مترجم: علیرضا عینی فر، تهران: دانشگاه تهران
منابع انگلیسی
- Gaines, Merrill C. 1980. Teaching a Contextual Architecture. JAE.
- Geddes, P. 2012. Cities in Evolution: An Introduction to the Town Planning Movment and to the Study of Civics. London: Ernest Benn Limited.
- Rapoport, A. 2016. Human Aspects of Urban From. New York: Pergamon Press
- Rowe, C and F. Koetter. 2014. Collage City. Combridge: MIT press.
- Schulz, Norberg. C.2008. Genius Loci: Toward the Phenomenology of Architecture. New York: Rizzoli.
- Sennott, R and Stephen (ed.). 2014. Encyclopedia of 21th-century architecture. New York: Dearborn.
- Water house, A. 2008. Boundaries of the City: The Architecture of Westerm Urbanism. Toronto: Toronto University Press.
- bari.ir/
- fengshuirasthaus.de /
- globalroof.ir
- memarinews.ir
- memarinews.ir/
- res.doradu.com
- turkey12.com