طراحی جداره خیابان با رویکرد افزایش سرزندگی (نمونه موردی: خیابان خواجو کرمان حد فاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو)
چکیده
فضاهای عمومی مهمترین بخش های شهر را تشکیل می دهندکه یکی از این فضاها خیابان های شهری هستند که تعاملات اجتماعی و جنب و جوش شهری در آن ها به حداکثر خود رسیده است. جداره های شهری می توانند بخش مهمی از منظر و سیمای شهری را عهده دار باشند. آشفتگی و نابسامانی جداره خیابانهاي شهري، به صورت خودآگاه و ناخودآگاه تاثیر نامطلوبی را بر حوزه ادراك روانی شهروندان بر جاي گذاشته است. تا کنون به ویژگی های سرزندگی خیابان شهری توجه جدی نشده است و بیشتر خیابان هایی کسل کننده و غیر جذابی می باشند که هیچ انگیزه ای در افراد برای رفتن و ماندن در آنجا بر نمی انگیزد. در اين پژوهش ابتدا به بررسي و استخراج اصول طراحي در خصوص جداره خیابان خواجو (حدفاصل پارک ننشاط تا چهارراه خواجو) از طريق مطالعات كتابخانه اي، پرداخته شده است. در رابطه باجداره و سرزندگی از طریق برداشت ميداني بررسی هایی در ابعاد مختلف انجام شده و در مراحل بعدي، گردآوري مدارك موجود در نمونه موردي انجام گرفته است و با مطالعه عناصرسرزندگی، آن بخش از ضوابط و اصول جداره که سبب احیا ی جداره خیابان می باشد مورد استفاده قرار گرفته است. وازروش های تجزیه تحلیل کمی وکیفی، استفاده ازروش سوات فرضیه های پژوهش رابررسی کرده وبه نتایج زیر دست می یابد. 1- به نظر می رسد ویژگی های وضع موجود جداره خیابان خواجو (حد فاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو) موجب ایجاد حس سرزندگی در کاربران فضا نمی گردد. 2-به نطر می رسد مولفه های کالبدی و غیر کالبدی مستلزم تغییر در جداره خیابان خواجو (حد فاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو) جهت تبلور اصول سرزندگی قابل تدوین است.
کلید واژه ها:
کیفیت محیط شهری_ سرزندگی_جداره خیابان
فهرست مطالب
1-3-اهمیت وضرورت انجام تحقیق. 4
1-8-تعريف واژهها و اصطلاحات فني و تخصصی.. 10
1-9-1-روشهای استفاده شده بر اساس فرضیات.. 16
1-9-2-روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل دادهها 17
فصل دوم : مباني تحقيق و مروري بر تحقيقات انجام شده
2-2-3- توقعات موضوعی از مسیر. 20
2-2-9- توقع ذهنی از جداره پیاده راه 22
2-3-شناخت عناصر طراحی جداره از نظر کالبد. 22
2-3-3- خط زمین Ground line. 26
2-3-4- خط ساختمان Building line. 26
2-3-7-کنترل ارتفاع و حجم توده در جداره 28
2-3-10-رنگ و بافت مصالح در جداره 30
2-3-11- الحاقات، علائم و تابلوها در جداره -الحاقات در جداره 31
2-3-12- نبش و تفکیک سطح و پیچ در جداره 31
2-3-13- تفکیک سطح و پیچ در جداره 32
2-4-شناخت عناصر طراحی جداره از بعد ادراکی.. 32
2-4-1-همردیفی در جداره Alignment 32
2-4-2-همجواری در جداره Neighbouring. 33
2-4-3-تداوم در جداره Continuty. 33
2-4-5- مقیاس انسانی در جداره Human scale. 35
2-4-6- مقیاس انسانی در جداره ساختمان های مرتفع. 36
2-4-7- سادگی و پیچیدگی در جداره 36
2-4-10- ریتم (تکرار آهنگین) در جداره 38
2-4-18- ارتباط اجزا جداره با کل جداره 41
2-4-19- رابطه کل جداره نسبت به انسان. 41
2-4-20- نسبت اجزا جداره با انسان. 41
2-4-21- رابطه نما با محیط.. 41
2-4-25- سازماندهی اجزا نما با کل نما 43
2-4-29- تقارن مقابل و تقارن تکراری.. 44
2-5-2-دیدگاههای نظریه پردازان. 46
2-5-3-معیارهای سرزندگی فضاهای شهری از دیدگاه نظریه پردازان مختلف… 49
2-6-ارائه معیارهای عام فضای شهری.. 51
2-6-1-نظام کاربری و فعالیت.. 51
2-6-4-نظام استخوان بندی و تجربه فضاهای همگانی.. 51
2-7-3-خیابان استقلال، استانبول، ترکیه. 53
2-7-4-خیابان سپهسالار (صف)، ایران. 54
2-7-5-خیابان لاله زار، ایران. 54
3-2- تحلیل واستنتاج مطالعات مربوط به مفهوم جداره 57
3-2-1- معیارهای جداره بر اساس تجارب.. 59
3-3-تحلیل واستنتاج مطالعات مربوط به مفهوم سرزندگی.. 60
3-3-1- معیارهای سرزندگی بر اساس تجارب.. 63
3-4- تدوین شاخص ها بر اساس معیارهای منتخب.. 64
فصل چهارم : تجزیه وتحلیل داده ها
4-2-1-بررسی شگلگیري بستر شهر کرمان. 70
4-2-2- چگونگی توسعه شهر و روند آن در گذشته. 71
4-3-1-روند تغییرات جمعیتی (با استناد به آمار سرشماری نفوس و مسکن و تحقیقات میدانی) 75
4-3-1- گرایشهای مذهبی، سیاسی و قومی.. 75
4-4- مولفه های زیست محیطی.. 75
4-4-تعریف و تحدید دامنه مطالعات و تدوین چشم انداز مقدماتی.. 78
4-4-2-1-بررسی اسناد فرادست.. 79
4-4-2-2-ارزیابی برنامههای گذشته و طرحهای فرادست.. 79
4-4-2-3-نقشه طرح تفضیلی شهر کرمان. 79
4-4-2-4 طرح جامع شهر کرمان – مهندسین مشاور. 80
4-4-4-نتیجه گیری و تدوین چشمانداز مقدماتی.. 81
4-4-4-3-تدوین اهداف کلان پروژه 83
4-5- سنجش وضعیت حوزه بلافصل. 84
4-6- سنجش وضعیت حوزه مداخله. 89
4-6-1-تاریخچه خیابان خواجو در محله باغ نشاط.. 89
4-10-ریخت و شاکله تودههای ساختمانی.. 93
4-15-خط آسمان جداره خیابان خواجوی کرمانی (حدفاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو) 97
4-24-1-تحلیل با روش سوات.. 109
4-26-1-تدقیق بیانیه چشم انداز. 149
5-2-طراحی مفهومی – تدوین گزینه های مفهومی.. 160
5-3-ارزیابی و انتخاب گزینه بهینه. 162
5-4- تدوین ضوابط عام و خاص… 162
5-5-تدوین راهنمای طراحی شهری.. 169
5-6- طرح پیشنهادی جداره شمالی خیابان خواجو (حد فاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو) 173
5-7- طرح پیشنهادی جداره جنوبی خیابان خواجو(حد فاصل پارک نشاط تا چهارراه خواجو. 183
فهرست جدول ها
عنوان صفحه
جدول 2-1-سرزندگی و زیست پذیری.. 55
جدول 3-1- عناصر جداره از نگاه ملک طباطبایی.. 57
جدول 3-2- عناصر جداره از نگاه ذکاوت.. 57
جدول 3-3- معیارهای جداره از دیدگاه نظریه پردازان. 59
جدول 3-4- معیارهای جداره بر اساس تجارب.. 59
جدول 3-5- دیدگاهها و نظریات سرزندگی.. 61
جدول 3-6- معیارهای سرزندگی از دیدگاه نظریه پردازان. 62
جدول 3-7- معیارهای جداره بر اساس تجارب.. 63
جدول 3-8- سیاستها، شاخص ها جداره 64
جدول 3-9- سیاستها، شاخص ها سرزندگی.. 64
جدول 3-10- سياست ها و اهداف.. 65
جدول 4-1- میزان وزش باد در شهر کرمان. 77
جدول 4-2-راهبرد و راهکار SO-ST. 120
جدول 4-3-راهبرد و راهکار (WO-WT) 123
جدول 4-4-مقایسه تطبیقی خطوط کلی راهکارهاواصول سرزندگی.. 144
جدول 4-5-مقایسه تطبیقی خطوط کلی راهکارهاوشاخص های جداره 146
فهرست شکل ها
عنوان صفحه
شکل 2-1- انواع فضاهای شهری و سلسله مراتب آن. 19
شکل 2-2- ديد از بالا به خيابان جرج (سيدني، استراليا) 22
شکل 2-3- خيابان جرج (سيدني، استراليا) 22
شکل 2-4- خط بام متعادل برای جداره مسکونی (یک طبقه بالاتر یا پایین تر از خط پایه بام. 26
شکل 2-5-انسان نوعی محرمیت و بسته بودن فضاهای داخلی بنا را حس می کند. 27
شکل2-6-احساس مابین دواحساس حاصل ازشکل نمای جداره اول و سوم رابرای انسان تداعی می کند. 28
شکل 2-7- رابطه بین درون و بیرون بنا و عدم پوشیدگی و محرمیت برای فضاهای خالی را برداشت می کند 28
شكل 2-8- نمونه هایی از افزایش متغیر ارتفاع. 29
شكل 2-13- فرم پیشنهادی قسمتی از خیابان کارگر. 45
شکل 2-14- خبابان استقلال ترکیه. 53
شکل 2-15-خیابان سپهسالار (صف)، ایران. 54
شکل 2-16- خیابان لاله زار، ایران. 55
شکل 4-1- شناخت حوزه های محدوده 69
شکل 4-2- هسته اولیه شهرکرمان. 70
شکل 4-3-توسعه شهردرزمان سلجوقیان – مرحله اول. 71
شکل 4-4- توسعه شهردرزمان سلجوقیان –مرحله دوم. 71
شکل 4-5- توسعه شهردرزمان سلجوقیان – مرحله نهایی.. 72
شکل 4-6- توسعه شهر در زمان غزها 72
شکل 4-7- توسعه شهر در زمان قراختاییان. 72
شکل 4-8- توسعه شهر در زمان آل مظفر. 73
شکل 4-9- توسعه شهردرزمان تیموریان. 73
شکل 4-10- توسعه شهر در زمان صفویان. 73
شکل 4-11- توسعه شهردرزمان زندیه. 74
شکل 4-12- توسعه شهردرزمان قاجاریه. 74
شکل 4-13- روند توسعه شهرکرمان ازساسانیان تا قاجاریه. 74
شکل 4-14- نقشه توزیع جمعیت شهر کرمان طبق نقشه بلوک شهری کرمان براساس سرشماری سال 1385. 75
شکل 4-15- میانگین رطوبت نسبی.. 77
شکل 4-16- نمودار سرعت باد کرمان. 78
شکل 4-18- طرح جامع ماخذ نگارنده 80
شکل 4-19-نقشه تعیین موقعیت حوزه بلافصل. 85
شکل 4-20-نقشه کاربری های حوزه بلافصل. 85
شکل 4-21-نقشه تراکم طبقاتی حوزه بلافصل. 86
شکل 4-22-نقشه دانه بندی حوزه بلافصل. 86
شکل 4-23-نقشه قدمت ابنیه حوزه بلافصل. 87
شکل 4-24-نقشه کیفیت ابنیه حوزه بلافصل. 87
شکل 4-25-نقشه مالکیت ابنیه حوزه بلافصل. 88
شکل 4-26-نقشه مالکیت ابنیه حوزه بلافصل. 88
شکل 4-28- نقشه کاربری اراضی حوزه مداخله. 90
شکل 4-29- خیابان خواجوی کرمانی.. 91
شکل 4-31 –همجواری کاربری ها 92
شکل 4-32-نقشه دانه بندی حوزه مداخله. 92
شکل 4-33-نقشه توده و فضا حوزه مداخله. 93
شکل 4-34-نقشه تراکم طبقات ابنیه حوزه مداخله. 93
شکل 4-35- بررسی تراکم ارتفاعی خیابان. 94
شکل 4-36-نقشه کیفیت ابنیه حوزه مداخله. 95
شکل 4-37-نقشه قدمت ابنیه حوزه مداخله. 95
شکل 4-38-نقشه مصالح مصرفی حوزه مداخله. 96
شکل 4-39-تنوع مصالح نمای جداره 96
شکل 4-40-خط آسمان محدوده مورد مطالعه. 101
شکل 4-41-کف سازی حوزه مداخله. 102
شکل 4-42-تناسبات نما جداره حوزه مداخله. 102
شکل 4-43-ارکان نما جداره حوزه مداخله. 105
شکل 4-45-نورپردازی در شب.. 106
شکل 4-46-بررسی فضای مکث حوزه مداخله. 107
شکل 4-47- بررسی حضور پذیری خیابان. 108
منابع
– اسكندرافشار؛ بهزاد، محمودي راد؛ مژگان، مقاله”مفاهيم و اصول برنامه رريزي خيابان ويژه” فصملنامه شهرسازي و معماري آبادي، سال نوزدهم، شماره 18
– الکساندر، ك (1383). تئوري جدید طراحی شهري، علی تقی زاده، تهران: نشر توسعه
– الکساندر، ك (1381). معماري وراز جاودانگی، مهرداد قیومی بید هندي، تهران: نشر توسعه دانشگاه شهید بهشتی
– ایزدی، سعید-نیکخوی، مونا-سماواتی، سحر-در مقاله بررسی نقش مولفه های کیفیت بخش قلمرو پیاده در سرزندگی و کارآمدی خیابانهای شهری
-بازوندی، فرشادو شهبازی، مهرداد در مقاله نقش سرزندگی در ایجاد تصویرذهنی شهروندان و میزان بهره گیری از فضای شهری نمونه موردی پیاده راه خیابان سپهسالار تهران – سال 1393
بحرینی، حسین و خسروی، حسین (1393)،”راهنمای طراحی فضاهای شهری (جلد اول جداره فضای شهری)” انتشارات دانشگاه تهران.
– بحرینی، ح (1383). فرآیند طراحی شهري، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
– بمانیان، م (1388). امنیت و طراحی شهري، تهران: انتشارات هله
– بنتلی، ي (1391). محیط هاي پاسخ ده، مصطفی بهزادفر، تهران: انتشارات دانشگاه علم وصنعت
– بهادری، منصور در مقاله مولفه های موثر بر نقش نما و جداره ها در ارتقاءخوانایی خیابان ها در منظر شهری-
– بهزادفر؛ مصطفي، رزاقي اصل؛ سينا، مقاله” خيابان اصلي: الزاممات و توقعمات طراحمي شمهري ” فصلنامه شهرسازي و معماري آبادي، سال نوزدهم، شماره 18
-. پاكزاد؛ جهانشاه، “سيماي شهر، آنچه كوين لينچ از آن ميفهميد” فصلنامه شهرسازي و معماري آبادي، ش 18، صفحه 61،
-. پاکزاد، ج (1384). راهنماي طراحی فضاي شهري، تهران: وزارت مسکن وشهرسازي
– پاکزاد، ج (1386). سیر اندیشه ها در شهرسازي، تهران: شرکت عمران شهرهاي جدید
– پورجعفر, علی رضا, علوي بالمعني, مريم, فتح الهي, يعقوب, پورجعفر, يعقوب, پورجعفر, علي, مقاله” معرفي ويدئواكولوژي و استخراج معيارهاي هماهنگي و عدم هماهنگي محيط بصري با دستگاه بينايي از مطالعات ويدئو اكولوژي انجام شده بر روي نماي ساختمانهاي گوناگون”, مجله مديريت شهري, شماره 61, بهار و تابستان
– توسلی، م (1380). طراحی شهري خیابان کارگر، تهران: انتشارات شرکت عمران و بهسازي شهري
– توسلی، محمود (1376)،”طراحی شهری در بخش مرکزی تهران” مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، تهران: انتشارات بی تا.
– كاشانيجو؛ خشايار، بهادري؛ مهدي، مقاله “بررسي راهبردهاي طراحي منظر ورودي شهرها با رويكرد خوانايي ” كنفرانس ملي توسعه پايدار و عمران شهري، مؤسسه آموزش عالي دانش پژوهان، اصفهان
– گلكار؛ كورش، مقاله “محيط بصري شهر؛ سير تحول از رويكرد تزيين تا رويكرد پايدار” مجله علوم محيطي، سال پنجم، شماره چهارم
– گلکار، کوروش (1386)،”مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری”، مجله صفه، شماره 44
– (لنگ, جان} {,”طراحي شهري: گونه شناسي رويه ها و محصمولات “ترجمه سيد حسين بهريني, تهران, انتشارات دانشگاه تهران
– كالن, گوردون,”گزيده منظر شهري”, ترجمه منوچهر طبيبيان, تهران انتشارات دانشگاه تهران
– محمودي, سيداميرسعيد,” منظر شهري”فصلنامه شهرسازي و معماري آبادي, ش 18, صفحه 16
– جدي یگانه، آ (1390). قابلیت پیاده محوري در فضاي شهري، جستارهاي شهرسازي، شماره 36: ص 98
1392
– طباطبایی، ملک (1390)،”جداره های شهری و نقش آنها در فضاهای شهری”، تهران انتشارات آرمانشهر
- حسنی کوچکی، مژگان و سلیمی کوروش (1395)،” راهنمای طراحی جداره های شهری”، انتشارات مانی.
– ذکاوت، کامران (1371)،”معماری خیابانی”، مجله آبادی، شماره 5
– حبیبی، م (1384). مرمت شهري، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
-. دیویس، ل (1384). راهنماي طراحی شهري، رضا رضایی، تهران: شرکت عمران شهرهاي جدید
– رفیعیان، م (1389). شهروندان و فضاهاي عمومی شهري، تهران: انتشارات دانشگاه آزاداسلامی
– صالحی، ا (1387). ویژگی هاي محیطی فضاهاي شهري امن، تهران: وزارت مسکن وشهرسازي
– فلامکی، م (1384). سیري در تجارب مرمت شهري از ونیز تا شیراز، تهران: موسسه علمی و فرهنگی فضا
– قریب، ف (1390). شبکه ارتباطی در طراحی شهري، تهران: انتشارات دانشگاه تهران
– داوری، مریم، در مقاله مقاله طراحی و بهسازی جداره خیابان پایدار شهری با رویکرد اجتماع پذیری مکان، سال 1393
-یوسفی، ناصح، در مقاله طراحی جداره های شهری با هویت معماری بومی-اسلامی ایرانی، سال 1389
-مروج، سیمین، در مقالهارزیابی کیفیت و سرزندگی فضاهای شهری نمونه موردی فلکه دوم صادقیه تهران، سال 1392
– فلاح، حسین-اشرف گنجویی، محمدعلی، در مقاله هویت مکانی یک فضای شهری
-شکوهی، علی صالح، در مقاله نقدی بر مفهوم سرزندگی در دیدگاه «کوین لینچ»، سال 1389
-دادپور، سارا، در مقاله معیارهای سرزندگی فضای شهری نمونه موردی خیابان ولیعصر تهران
– خستو، مریم-سعیدی رضوانی، نوید-در مقاله عوامل موثر بر سرزندگی فضاهای شهری -سال 1389