تحليل مضامين اشعار ترانه هاي فيلم هاي سينمايي ایرانی دهه ی 40 و 50 شمسی
چکیده
دراین پژوهش ترانه های ماندگار دهه های 40 و 50 شمسی نسبت به دهه های بعد از انقلاب که باعث شده است تمام توجه نسل های بعدی به آن جلب شود، بررسی شد. دلیل انجام این پژوهش این بود که در مطالعات تاریخی سینمای ایران در خصوص اشعار ترانه های فیلم های سینمایی ایرانی پژوهشی صورت نگرفته بود و با گزینش ترانه های 30 فیلم سینمایی ایرانی در دو دهه ی 40 و 50 شمسی در این پایان نامه و بررسی مضمون این ترانه ها، نگاهی متفاوت به سینمای ایران در این دو دهه شد.فرآیند علمی روش تحلیل محتوای مضامین اشعارترانه های 30 فیلم سینمایی ایرانی دهه ی 40 و 50 شمسی انجام و مطرح شد و هرنوع سند ثبت شده ای دراین زمینه مورد بررسی دقیق قرارگرفت.روش تحقیق به این صورت بود که بعد از مطالعه ی کتب و مقالات مختلف وکسب اطلاعات کاملتر درباره ی سینمای ایران، 30 فیلم سینمایی ایرانی دردهه های 40 و 50 شمسی بر اساس نمونه انتخاب شد وچیدمان فیلم ها براساس تاریخ ساخت(روند تاریخی ) مرتب و طبقه بندی شد وپس ازتحلیل مضامین فیلم ها و مضمون ترانه های آن ها،در پاسخ به سوال اول پژوهش به طبقه بندی مضامین اشعارترانه های این 30 فیلم سینمایی پرداخته شد و به صورت جدولی طبقه بندی شد و درپاسخ به سوال دوم پژوهش به بررسی اینکه اين ترانه ها بر چه اساسي گفته شده اند، پرداخته شد. به عنوان اهداف فرعی نوع ترانه ها و ارتباط بین مضمون ترانه ها با محتوای فیلم برای تحلیل و طبقه بندی بهتر مضامین بررسی شد چون مضمون فیلم و نوع ترانه ها ارتباطی نزدیک با مضمون ترانه های فیلم داشتند.نوع ترانه ها نیز در جدولی جداگانه طبقه بندی شد و مصاحبه هایی با 3 استاد متخصص و صاحب نظردر زمینه ی سینما و شناخت ترانه انجام گرفت. نتیجه ی حاصله این شدکه کلیدواژه های فروش فیلم ها از نظر تجاری در دهه ی 40 و 50 شمسی ترانه های آن فیلم ها بود و خواننده های پولساز برای نقش آفرینی و خواندن در فیلم ها انتخاب می شدند.اشعارترانه های فیلم ها در دهه ی 40 و 50 شمسی مضامین مختلف داشتندکه با درخواست مستقیم کارگردان وتهیه کننده و با توجه به مضمون فیلم سروده می شدندکه مضامینشان اکثرا عاشقانه ودر بعضی موارد چون ترانه ها داستان محور نبودند مضامینی برمبنای معضلات وانتقادات اجتماعی بودکه این مسائل درقالب فیلم سینمایی گفته می شد. با تحلیل موشکافانه ی ترانه ها در دهه ی 40 و 50 شمسی مشخص شد جایگاه ترانه در سینمای ایران در این دو دهه چقدر مهم بوده است.
کلمات کلیدی: ترانه، فیلم، موسیقی، دهه ی 40 و50، ایران
فهرست مطالب
1-2- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق.. 7
مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق… 9
2-1-2-تاسيس اولين سينماي ايران.. 13
2-1-3-اولين فيلم ها و اولين فيلم سازان ايران.. 14
2-1-4-جستاري در تعريف ترانه: 26
2-1-4-1-تعريف ترانه از زبان چند ترانه سرا 26
2-1-7-ترانه از لحاظ مضامين.. 27
2-1-8-بررسي سير تاريخي تعريف ترانه. 27
“2-1-9-دوره شناسي ترانه سرايي.. 29
2-1-12-ترانه هاي کوچه بازاري.. 37
2-1-15-عنصري به نام «ترانه ي متن» در سينماي ايران (1357_1309): 42
2-2-1-جمع‌بندی پیشینه تحقیق.. 48
3-2-روش‌هاي جمع آوري داده‌ها 59
3-4-جامعه و نمونه ی مورد مطالعه. 60
3-5- روش هاي تحلیل و پردازش اطلاعات.. 61
4-1-4- آقاي قرن بيستم (1343) 71
4-1-6- حسين کُرد شبستري (1345) 78
4-2-جمع‌بندی تحلیل ترانه‌های فیلم‌ها 165
4-3-نتایج استخراج شده ازمصاحبه ها(براساس مصاحبه هایی که درفصل2 آورده شده اند): 178
1_مصاحبه با سيدجواد موسوي در تاریخ 7/7/1399. 189
2_مصاحبه با محسن مجيدي در تاریخ 10/7/1399. 190
3_مصاحبه با محمد عرفان رفيعی در تاریخ 15/7/1399 192
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول 2-1- تحقیقات پیشین مرتبط با موضوع تحقیق (نگارنده) 48
جدول 4-1-مضمون ترانه های30 فيلم سينمايي ايراني در دهه هاي 40 و50 شمسي (نگارنده) 165
جدول 4-2- نوع ترانه های 30 فيلم سينمايي ايراني در دهه هاي 40 و50 شمسي (نگارنده) 172
فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
شکل 2-1-بليط فيلم دختر لر که تاکيد روي ناطق و موزيکال بودن فيلم دارد. (9/7/99youtube.com) 15
شکل 4-1-پوسترهای فیلم سینمایی دختران حوا (1340)(9/7/99youtube.com) 63
شکل 4-2-پوسترهای فیلم سینمایی گرگهاي گرسنه (1341) (9/7/99youtube.com) 65
شکل 4-3-سکانس هایی از فیلم سینمایی گرگهاي گرسنه (1341) (9/7/99youtube.com) 66
شکل 4-4-پوسترهای فیلم سینمایی مادر فداکار (1342) (9/7/99youtube.com) 67
شکل 4-5-سکانسی از فیلم سینمایی مادر فداکار (1342) (9/7/99youtube.com) 70
شکل 4-6-پوسترهای فیلم سینمایی آقاي قرن بيستم (1343) (9/7/99youtube.com) 71
شکل 4-7-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی آقاي قرن بيستم (1343) (9/7/99youtube.com) 74
شکل 4-8-پوسترها و تبلیغات فیلم سینمایی گنج قارون (1344) (9/7/99youtube.com) 76
شکل 4-9-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی گنج قارون (1344) (9/7/99youtube.com) 78
شکل 4-10-پوسترهای فیلم سینمایی حسين کُرد شبستري (1345) (9/7/99youtube.com) 79
شکل 4-11-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی حسين کُرد شبستري (1345) (9/7/99youtube.com) 80
شکل 4-12-پوسترهای فیلم سینمایی دالاهو (1346) (9/7/99youtube.com) 81
شکل 4-13-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی دالاهو (1346) (9/7/99youtube.com) 83
شکل 4-14-پوسترهای فیلم سینمایی زير گنبد کبود(1346) (9/7/99youtube.com) 84
شکل 4-15-سکانسی از فیلم سینمایی زير گنبد کبود(1346) (9/7/99youtube.com) 87
شکل 4-16-پوسترهای فیلم سینمایی سلطان قلبها(1347) (9/7/99youtube.com) 88
شکل 4-17-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی سلطان قلبها(1347) (9/7/99youtube.com) 94
شکل 4-18-پوسترهای فیلم سینمایی قيصر (1348) (10/7/99youtube.com) 95
شکل 4-19-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی قيصر (1348) (10/7/99youtube.com) 97
شکل 4-20-پوسترهای فیلم سینمایی رضا موتوري (1349) (10/7/99youtube.com) 98
شکل 4-21-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی رضا موتوري (1349) (10/7/99youtube.com) 99
شکل 4-22-پوستر فیلم سینمایی کوچه مردها(1349) (10/7/99youtube.com) 100
شکل 4-23-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی کوچه مردها(1349) (10/7/99youtube.com) 101
شکل 4-24-پوسترهای فیلم سینمایی طوقی(1349) (10/7/99youtube.com) 102
شکل 4-25-سکانس هایی از فیلم سینمایی طوقی(1349) (10/7/99youtube.com) 104
شکل 4-26- پوسترهای فیلم سینمایی حسن کچل (1349) (10/7/99youtube.com) 105
شکل 4-27-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی حسن کچل (1349) (10/7/99youtube.com) 108
شکل 4-28-پوستر فیلم سینمایی درشکه چي(1350) (10/7/99youtube.com) 109
شکل 4-29-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی درشکه چي(1350) (10/7/99youtube.com) 111
شکل 4-30-پوستر فیلم سینمایی دشنه(1351) (10/7/99youtube.com) 112
شکل 4-31-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی دشنه(1351) (10/7/99youtube.com) 114
شکل 4-32-پوسترهای فیلم سینمایی تنگنا(1352) (10/7/99youtube.com) 114
شکل 4-33-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی تنگنا(1352) (10/7/99youtube.com) 116
شکل 4-34-پوسترهای فیلم سینمایی گوزنها(1353) (10/7/99youtube.com) 117
شکل 4-35-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی گوزنها(1353) (10/7/99youtube.com) 119
شکل 4-36-پوسترهای فیلم سینمایی ياران(1353) (10/7/99youtube.com) 121
شکل 4-37-سکانسی از فیلم سینمایی ياران(1353) (10/7/99youtube.com) 125
شکل 4-38-پوستر فیلم سینمایی اَ بَرمرد(1353) (10/7/99youtube.com) 126
شکل 4-39-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی اَ بَرمرد(1353) (10/7/99youtube.com) 127
شکل 4-40-پوستر فیلم سینمایی ممل آمريکايي(1354) (10/7/99youtube.com) 129
شکل 4-41-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی ممل آمريکايي(1354) (10/7/99youtube.com) 131
شکل 4-42-پوستر فیلم سینمایی همسفر (1354) (11/7/99youtube.com) 132
شکل 4-43-سکانس هایی از فیلم سینمایی همسفر (1354) (11/7/99youtube.com) 137
شکل 4-44-پوستر فیلم سینمایی کندو (1354) (11/7/99youtube.com) 138
شکل 4-45-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی کندو (1354) (11/7/99youtube.com) 140
شکل 4-46-پوسترهای فیلم سینمایی شب غريبان(1354) (11/7/99youtube.com) 141
شکل 4-47-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی شب غريبان(1354) (11/7/99youtube.com) 144
شکل 4-48-پوستر فیلم سینمایی مهمان (1355) (11/7/99youtube.com) 145
شکل 4-49-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی مهمان (1355) (11/7/99youtube.com) 148
شکل 4-50-پوستر فیلم سینمایی جدال (1355) (11/7/99youtube.com) 149
شکل 4-51-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی جدال (1355) (11/7/99youtube.com) 151
شکل 4-52-پوسترهای فیلم سینمایی بوی گندم (1356) (11/7/99youtube.com) 152
شکل 4-53-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی بوی گندم (1356) (11/7/99youtube.com) 154
شکل 4-54-پوسترهای فیلم سینمایی درامتداد شب(1356) (11/7/99youtube.com) 155
شکل 4-55-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی درامتداد شب(1356) (11/7/99youtube.com) 158
شکل 4-56-پوستر فیلم سینمایی فرياد زير آب(1356) (11/7/99youtube.com) 159
شکل 4-57-سکانس هایی از فیلم سینمایی فرياد زير آب(1356) (11/7/99youtube.com) 162
شکل 4-58-پوستر فیلم سینمایی تکيه بر باد(1357) (11/7/99youtube.com) 163
شکل 4-59-سکانس‌هایی از فیلم سینمایی تکيه بر باد(1357) (11/7/99youtube.com) 165
منابع
- احمدی،احمدرضا(1383)،نقش آواز در فيلم فارسی، مجله ی فرهنگ و آهنگ (2)،—.
- اميد،جمال (1374)،تاريخ سينماي ايران، روزنه، تهران.
- اميد،جمال (1377)،فرهنگ فيلم هاي سينماي ايران، نگاه،تهران.
- اميد،جمال(1374)،پيدايش و بهره برداري تاريخ سينماي ايران، تهران فارياب،تهران.
- بهارلو،عباس(1379)،تاريخ تحليلي صد سال سينماي ايران، ،دفتر پژوهشهاي فرهنگي،تهران.
- بهارلو،عباس(1389)،روزشمار سينماي ايران از آغاز تا انقراض قاجاريه، شادرنگ،تهران.
- تهامی نژاد،محمد(1372)،فيلمنامه ي تاريخ سينماي ايران، سينما،تهران.
- تهامي نژاد،محمد (1373)، سينماي روياپرداز ايران، نشانه،تهران.
- تهامي نژاد،محمد (1380)،سينماي ايران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي،تهران.
- جاوداني،هما(1381)،سال شمار تاريخ سينماي ايران، قطره،تهران.
- حيدري ،غلام(1368)،بررسي تاريخی نقد نويسي در سينماي ايران، آگاه،تهران.
- دهقانپور،حميد(1382)،سينماي مستند ايران و جهان، سمت،تهران.
- عالمی،اکبر (1389)،کندوکاوي در سينماي ايران، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات،تهران.
- کاووسي،هوشنگ (1348)،حرفهاي ما قبل آخر (فيلم ايراني و فيلم فارسي)،نگين (57)، 10-1.
- کريمي،سعيد(1399)،مباني ترانه سرايي، فصل پنجم،تهران.
- گلستان ،شاهرخ(1374)، فانوس خيال (سرگذشت سينماي ايران ازآغاز تا پيروزي انقلاب اسلامي)، کوير،تهران.
- مستغاثي،سعيد (1381)،سينماي ايران،روزگار نو(1356-1336)،موسسه فرهنگي هنري الست فردا، تهران.
- نبوي،ابراهيم(1377)،ضرورت بازنگري به تاريخ سينماي ايران،نقد سينما (14)، 34-24.