تبیین مفاهیم نقوش و رنگهای پته استان کرمان
چکیده
پته دوزی یکی از زیباترین سوزن دوزیهای سنتی ایران است که در تاریخ فرهنگی کرمان ریشه عمیقی دارد. هنرمندان کرمانی به مدد سوزن و نخ، سعی در ایجاد ارتباطی میان ترکیبات نقش و رنگ روی پته و اعتقادات، باورها، نیازها و خواسته هایشان دارند. طبق مدارک، اسناد، تصاویر و شواهد، عواملی در بروز این نقوش وجود دارند. در این پژوهش، پته با انواع نقوش گیاهی، حیوانی، هندسی و کتیبه ای، به همراه مجموعه رنگ های سرد و گرم و جنس پشم در کرمان معرفی می شود.اهداف کلی این پژوهش، شناخت آرایه های یک هنر سوزن دوزی ایران است که بر اساس نظرات نشانه شناسی تحلیل می گردد. در این تحقیق، از روش تجزیه و تحلیل کیفی استفاده شده و مطالب جمع آوری شده، سپس ارزیابی و تحلیل صورت گرفته است. بنابراین روش تاریخی، توصیفی و میدانی در جهت تحلیل نقوش مورد استفاده قرار گرفته است. نگارنده با مطالعه اسناد کتابخانه ای، مقالات و مطالعات میدانی و مصاحبه با صاحبان فن، سعی بر آن داشته تا توجیه محکم تری برای ادعای خود مبنی بر جایگاه نشانه ای این هنر ارائه دهد. در این راستا به بررسی نشانه ها، دسته بندی نقوش و تحلیل آنها بر اساس آراء رولان بارت در دوره پساساختگرایی می پردازد. نقوش و رنگهای بکارگرفته در پته از انواع شمایلی و نمادین است و هر نقش و رنگ بطور مجزا و در ترکیب با سایر نقوش، دارای معانی ضمنی است. معناپذیری نقش در متن پته،مویدی به نظر بارت است .می توان با رویکرد نشانه شناسانه به مطالعه و بررسی آن پرداخت. نتایج حاصله گواه آن است که اعتقادات مردم و شرایط منطقه در شکل گیری نقشها و رنگ های پته مؤثر بوده است. در این پژوهش علاوه بر بیان رویدادهای تاریخی، به تحلیل نشانه های به کار رفته در این هنر و عوامل تأثیرگذار بر نقوش پته پرداخته شده است. روش گردآوری اطلاعات، اسناد موجود در کتابخانه ها، پژوهش میدانی و نیز سایت های معتبر اینترنتی است. همچنین نگارنده با توجه به اسناد تاریخی مصور در کتابخانه ها، موزه ها و گالری ها و افراد مرتبط این رشته هنری، به نتیجه گیری پرداخته است.
واژگان کلیدی:
پته دوزی، رنگ و نقش، نشانه شناسی، رولان بارت، ترنج.
فهرست مطالب
1-7- مشکلات و محدودیت های تحقیق.. 6
2-4- خوانش متن در نظام نشانهها 12
2-5- دلالت های صریح و ضمنی.. 15
2-6- نشانهشناسی از منظر سوسور. 15
2-7-نشانه شناسی از منظر پیرس… 17
2-8-خوانش متن از نظر رولان بارت… 18
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل.. 28
4-1-3- نقشاندازی و دوخت پته. 32
4-1-4- تهیه پشم، بافت عریض، شستشو و نگهداری پته. 34
4-1-6-نقوش پته و تقسیم بندی از لحاظ مفهوم، جایگاه، طراحی.. 38
4-1-8- رنگرزی پته (سفیدگری، رنگرزی و منشأ آن) 46
بخش دوم: تحلیل نقوش و رنگهای پته طبق آراء متفکران. 54
4-2-1-دلایل گرایش ایرانیان به نقش پردازی.. 54
4-2-2-تحلیل معنایی نقوش پته از منظر نشانه شناسی.. 56
4-2-3- تحلیل رنگ های پته طبق آراء متفکران. 74
فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادها 81
فهرست جداول
جدول 4-1: طبقه بندی نقوش (تنظیم: نگارنده) 40
جدول 4-2: انواع رنگ و منبع آن در پته (عناویان، 1386، 33) 48
جدول4-3-تحلیل نمادین نقوش و رنگ پته. 80
فهرست اشکال
شکل4-4، 4-5 و 4-6: ساده سازی نقوش شکل 4-1، 4-2 و 4-3 (نگارنده) 42
شکل 4-10، 4-11 و 4-12: ساده سازی نقوش شکل 4-7، 4-8 و 4-9 (نگارنده) 42
شکل 4-16، 4-17 و 4-18: ساده شده شکل 4-13، 4-14 و 4-15 (نگارنده) 43
شکل 23،22و24 ساده شده شکل20،19و21 (نگارنده) 43
شکل 4-25: ترنج وشکل 4-26: ترنج، (عکاسی از گالری اقای مهاجری) شکل 4-27: ترنج (سایت نخ ونقش) 44
شکل 4-28، 4-29 و 4-30 ساده شده شکل 4-25، 4-26 و 4-27 (نگارنده) 44
شکل 4-34، 4-35 و 4-36 ساده شده شکل 4-31، 4-32 و 4-33 (نگارنده) 44
شکل 4-37: نقش بته جقه،.وشکل 4-38: نقش بته جقه (هر دواز سایت نخ ونقش) 45
شکل 4-39و 4-40 ساده شده شکل 4-37و4-38 (نگارنده) 45
شکل 4-41: نقش گل وگلدان (عکاسی از گالری مهاجری) شکل 4-42: نقش گل تغییر یافته همراه گلدان (همان) 45
شکل 4-43و4-44ساده شده شکل4-41 و 4-42 (نگارنده) 45
شکل 4-45: تصویر انتزاعی یافته (هر دوعکاسی از گالری مهاجری) 46
شکل 4-46: نقش تغییر یافته گل وبرگ (همان) 46
شکل 4-47و4-48 ساده شده شکل4-45و4-46 (نگارنده) 46
شکل 4-49: نقش اشکال دایره وگل وشکل(عکاسی از گالری مهاجری) 46
منابع
- اسفندیاری،1379،نگرشی بر روند سوزن دوزی های سنتی ایران”، کوه نور
- باقی،1388،”هنر پته دوزی”،بین الملل حافظ
- بنی اسد،1390،”مروری بر هنر عامیانه پته دوزی با قابلیت بهره گیری در قالب مستند آموزشی” ، فرهنگ مردم ایران، ص24
- بهزادی،1387،”اسطوره های حیات و مرگ”،تهران،علم، ص 11
- پاک بین،1385،” پته دوزی زنان در استان کرمان”، جلوه هنر،ص26
- پزشکی،1385،”پته دوزی،هنری خلاق بر بستر فرهنگ مردم کرمان”،ص7،صص 15-20
- توانایی،1381،”تکنیکهای رنگرزی” ارکان
- تهامی،1387،”تاریخچه و آموزش پته دوزی”،کلهر
- حری،1381،”متن و خوانش متن”فارابی ص،45- 105
- خزائی،1388،”تأویل نقوش نمادین طاووس وسیمرغ در بناهای عصر صفوی”دانشکده هنر،ص26،صص24- 27
- زابلی نژاد،1389،”بررسی نقوش اصیل قاجاری”، فصلنامه هنر،ص140-78
- ساسانی،1379،”تأثیر متن زبانی بر خوانش وتأویل”
- سایت com
- سجودی،1385،”نشانه شناسی زنمان وگذر زمان”،فرهنگستان
- سجودی،1388،”نشانه شناسی کاربردی” ماه هنر
- سجودی،1383،”تاریخگری و محدودیتهای نشانه شناسی”فرهنگستان هنر،ص42 – 63
- سید صدر،1386،”دایره المعارف هنرهای صنایع دستی و حرف مربوط به آن”، سیمای دانش
- ضیاء پور،1353،”نقوش زینتی در ایران زمین”،فرهنگ و هنر
- طالب پور،1390،”بررسی تطبیقی نقوش منسوجات هندی گورکانی با پارچه های مصنوعی”،علمی پژوهشی، ص17
- طباطبائی،1370،کیهان فرهنگی، ص77
- عناوین،1386، ” ترمه های سلطنتی ایران و کشمیر” فرهنگستان هنر
- فلسفی،1385، پته دوزی،ودیعت
- گلابزاده،1390،”زن کرمانی روشنایی زندگانی” مؤسسه فرهنگی کرمان شناسی
- گلابزاده،1394،”تاریخ اقتصاد و تجارت کرمان”، ولی کرمان
- ملایری،1374″فصلنامه فرهنگ وادب” نشر اهل قلم، ص2 ،صص 21 -30
- مونسی سرخه،1388،” نمادها در پوشاک”، ماهنامه ایران، صص44 – 45
- مونسی سرخه،1389،” نوع لباس و نمادهای رنگ در عرفان اسلامی”، نشریه هنرهای زیبا،ص44، صص 5-14
- مهاجری ،گالری مهاجری،کرمان بازار گنجعلیخان نبش موزه سکه
- ندیم،1386،” نگاهی به نقوش تزئینی در هنر ایران”، رشد آموزش هنر،صص4-14
- نصرتی،1382،”زندگی وآثار بارت”،نام انسان شناسی، ص14 ،صص 181 -188.