طراحی ساختمان مدیریت بحران با رویکرد پدافند غیرعامل
چکیده
مراکز مدیریت بحران مهمترين پایگاه امداد رسانی و تصمیم گیری در امور مختلف مرتبط با حوادث طبیعی و انسان ساز به منظور جلوگیری از کاهش اثرات، وقوع حوادث و خدمات رساني در امر مدیریت بحران در طول سال در هر منطقه از کشور مي¬باشند و بعنوان محل استقرار مدیران، تجهيزات، عوامل مدیریتی و عوامل امدادی از جمله پليس راه، هلال احمر، اورژانس و پايگاه هواشناسي، آتش نشانی و همچنين مركز مديريت امداد و نجات، ايفاي نقش مي‌نمايند و به عنوان مراكز پایش، مانیتورینگ، نظارت و تصويري، غیر تصویری و مراكز عمليات كنترل و مديريت نيز بكارگرفته مي‌شوند. هدف اصلی این تحقیق طراحی ساختمان مدیریت بحران شهر رفسنجان با رویکرد پدافند غیرعامل است. روش تحقیق این پژوهش کیفی و از نوع تحلیل محتوا می باشد و اجرای آن به صورت توصیفی- تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان داد که اهم مواردی که در انتخاب طرح معماری مرکز مدیریت بحران با رویکرد پدافند غیرعامل می‌بایست مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: 1-انتخاب فرم مناسب برای ساختمان 2-انتخاب مصالح مقاوم 3-حداقل بودن سطوح آسیب‌پذیر مانند پنجره‌ها 4-پیش‌بینی توسعه آینده برای ارتقای سیستم و سایر نیازمندی‌ها 5- توجه به طیف‌های انعکاسی به ویژه مادون قرمز برای کاهش احتمال شناسایی این مراکز 6- طراحی ساختمان با رعایت نکات ایمنی در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی و 7- پیش‌بینی ملاحظات امنیت فیزیکی مجموعه. با توجه به نتایج به‌دست آمده اقدام به ارائه‌ی طرح گردید.
واژگان کلیدی:
مرکز مدیریت بحران، پدافندغیرعامل، حوادث طبیعی و غیرطبیعی، معماری
فهرست مطالب
1-5-تعاریف واژگان کلیدی تحقیق.. 6
فصل دوم : مبانی تحقیق و مروری بر تحقیقات انجام شده 8
2-2-1-مبانی نظری مرتبط با مدیریت بحران. 9
2-2-1-1- تاریخچه و پیدایش مدیریت بحران. 9
2-2-1-3- تقسیم بندی انواع بحران. 10
2-2-1-4- تعاریف قانون تشکيل سازمان مديريت بحران کشور. 10
2-2-1-5- مراحل مديريت بحران. 11
2-2-1-6- مرکز مدیریت بحران. 12
2-2-1-7- عملکردهای مرکز مدیریت بحران. 13
2-2-1-8- عملکردهای تفضیلی مراکز مدیریت بحران. 17
2-2-1-9- مدیریت اطلاعات در مراکز مدیریت بحران. 18
2-2-1-10-عملکردهای مرکز مدیریت بحران در شرایط اضطراری.. 18
2-2-1-11-سایرتجهیزات مراکز مدیریت بحران. 19
2-2-2-مبانی نظری مرتبط با پدافند غیرعامل.. 26
2-2-2-1-تعریف پدافند غیر عامل.. 26
2-2-2-2-اهداف پدافند غیرعامل.. 26
2-2-2-3-اهمیت پدافند غیرعامل.. 27
2-2-2-4-جایگاه پدافند غیرعامل در قانون. 27
2-2-2-5-جایگاه مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در مدیریت بحرانهاي شهري.. 28
2-2-2-6-پدافند غیرعامل در معماري و شهرسازي.. 28
2-2-2-7- مکان یابی مناسب به عنوان یکی از اصول اساسی در لایه اول دفاعی.. 29
2-2-2-9-پدافند غیرعامل و مدیریت بحران. 31
2-2-2-10-ارتباط مدیریت بحران و پدافند غیرعامل.. 32
2-2-2-11-اهمیت پدافند غیرعامل از دیدگاه مدیریت بحران. 32
3-3-روش و ابزار گردآوری اطلاعات… 37
4-2- موارد مورد نیاز در انتخاب طرح معماری مرکز مدیریت بحران. 40
4-2-1-1- پلان براساس ملاحظات لرزهای.. 40
4-2-1-2- نمای قائم ساختمانها 41
4-2-1-4- پلان و مقاطع بر اساس ملاحظات موج انفجار. 43
4-2-1-5- همگونی شکلی با عوارض اطراف… 43
4-2-1-6- همگونی با عوارض اطراف… 44
4-2-1-7- کاربریهای مختلف محوطه بیرونی.. 44
4-2-1-8- کاربریهای مختلف بام و امکان نصب تجهیزات گوناگون. 44
4-2-2-2- نکات موردنیاز در فضاهای داخلی.. 45
4-2-2-3- چیدمان اجزای داخلی براساس ملاحظات موج انفجار. 46
4-2-2-4- تعداد و ابعاد اتاقها 47
4-2-2-5-چیدمان اتاقها و مسیرهای منتهی به خروجیهای اضطراری و عبور و مرور داخلی.. 48
4-2-2-6- راههای انتقال عمودی (راه پله و آسانسور) 50
4-2-2-7- دیوارها و سقفهای دارای کد حریق.. 51
4-3- ویژگی‌های اقلیمی و ضوابط طراحی در آن. 51
4-3-1-ویژگی معماری بومی (تیپولوژی معماری) 52
4-3-2-2-چگونگي استقرار ساختمان (ارتباط با زمین) 54
4-3-2-5-چیدمان (ارتباط فضاهای مختلف) 56
4-3-2-11-تهویه‌ی مورد نیاز. 60
4-4- اصول طراحي مركز مديريت بحران. 62
4-4-1- ملاحظات طراحی ایالات متحده آمریکا در شرایط اضطراری.. 62
4-4-3- جلوگیری از نفوذ عامل انسانی.. 65
4-4-3-1- انواع موانع بازدارنده 65
4-5- مکان یابی محل احداث مرکز مدیریت بحران. 67
4-5-2- امتیازبندی فاکتورهای دخیل در مکان یابی.. 69
فصل پنجم : بحث و نتیجه‌گیری.. 72
5-2- عوامل اقلیمی و تأثیر آنها بر طراحی پروژه 73
5-2-1-موقعیت خورشید در عرض جغرافیایی رفسنجان. 73
5-2-4-وضعیت پوشش گیاهی در شهرستان رفسنجان. 76
5-2-5-ژئومورفولوژی و شیب زمین.. 76
5-2-6-ویژگی های معماری بومی (مناطق گرم و خشک) 77
5-3-عوامل محیطی پیرامون و تاثیر آنها بر طراحی پروژه 78
5-3-1-تابش آفتاب و تأثیر آن بر ساختمان. 78
5-3-2-عوامل تاریخی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و … و تاثیر آنها بر طراحی پروژه 80
5-4-1-اقدامات صورت گرفته جهت سازگاری با شاخص های پدافند. 85
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول 4-1- فضاهای لازم برای مراکز مدیریت بحران. 47
جدول 4-2- شرایط انتخاب مصالح و نگهداری ساختمان در اقلیم گرم و خشک… 60
جدول 4-3- شرایط اجرای ساختمان در اقلیم گرم و خشک… 60
جدول 4-4- جمع‌بندی راه حل‌ها در اقلیم گرم و خشک… 62
جدول 4-5-تعريف شاخصهاي مهم اولويت بندي در تعيين محل مركز مديريت بحران. 70
فهرست شکل‌ها
عنوان صفحه
شکل 2-1- لایه‌هاي حفظ آمادگی در برابر تهدیدات متصوره شهري.. 28
شکل 2-2- شکل راست: مطلوب، شکل چپ: نامطلوب… 30
شکل 2-3- ایجاد فضاي حائل با استفاده از پوشش گیاهی.. 31
شکل 2-4- استفاده از اختلاف سطح جهت محافظت در برابر انفجار. 31
شکل 4-1-پلان طبقه اول ساختمان پنتاگون، مقر وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا 41
شکل 4-2- نمونهای از مقطع مناسب در عملکرد لرزهای.. 42
شکل 4-3- تاثیر شکل هندسی پلان و نما در انحراف یا جذب موج انفجار. 43
شکل 4-4- رعایت ملاحظات مربوط به موج انفجار در چیدمان فضاهای داخلی ساختمان. 47
شکل 4-5-نمونه درهای ویژه خروج اضطراری.. 51
شکل 4-6-جهت ساختمان با دو جبهه باز (اقلیم گرم و خشک) 56
شکل 4-7-جهت ساختمان با یک جبهه باز (اقلیم گرم و خشک) 56
شکل 4-8- خطوط دفاعی ساختمان در برابر حملات تروریستی.. 67
شکل 4-9-لایه های دفاعی ساختمان در برابر حملات تروریستی.. 67
شکل 5-1-نمودار گلباد سالیانه رفسنجان. 75
شکل 5-2-نمودار جهت و سرعت باد رفسنجان. 75
شکل 5-3-تابش آفتاب و تاثیر آن بر ساختمان. 79
شکل 5-4- موقعيت جغرافيايي شهر رفسنجان در نقشه ایران. 80
شکل 5-5-موقعيت جغرافيايي شهر رفسنجان در نقشه استان کرمان. 81
شکل 5-6-جمعیت رفسنجان و حوالی آن. 81
شکل 5-7- هرم سنی شهرستان رفسنجان. 82
منابع فارسی
- ابهري، م. 1388، مدیریت بحران نظامی، تهران، انتشارات دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
- احمرلویی، م. 1391،، تهدیدات و اقدامات پدافند غیرعامل در مدیریت بحران، مجموعه مقالات همایش سراسري تبیین سیستم هاي مهندسی و مدیریت پدافند غیرعامل، دانشگاه جامع امام حسین (ع).
- اسماعیلی، م. ا.، ایزدپناه، ط. ۱۳۸۶. تشریح الزاماتِ طراحی مرکز مدیریت بحران نمونه موردی (مرکز مدیریت بحران بندر امام خمینی). سومین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه، تهران، شرکت کیفیت ترویج.
- اصغریان جدی، ا. 1396، الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم، تهران
- افراسیابی، م.، فیروزنیا، م.، محمد دوست، ف. ۱۳۹۴. تاثیر مدیریت بحران بر طراحی ساختمان های مقاوم در بجنورد، کنفرانس بین المللی دستاوردهای نوین در مهندسی عمران، معماری، محیط زیست و مدیریت شهری، تهران، موسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ویرا.
- بست، ج. 1394،روشهای تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری، ترجمه نرگس طالقانی و حسن پاشاشریفی. تهران: رشد.
- توماس اي، د.، جرالد جی، ه. 1387، مدیریت بحران اصول و راهنماي دولتهاي محلی، ترجمه رضا پورخردمند، تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزي شهر تهران.
- جلالی فراهانی، غ. 1395، رویکردهای نوین تهدیدات، انتشارات انجمن علمی پدافند غیرعامل، چاپ اول، تهران
- جلالی، غ.، هاشمی فشارکی، ج. 1389، پدافند غیرعامل در آیینه قوانین و مقررات، سازمان پدافند غیر عامل، تهران
- حسنی، ن.، حسین پور کاشانی، س. م. 1395. اصول و مبانی طراحی ساختمان مراکز مدیریت بحران (ساختمانهای حساس). تهران: فرهنگ شناسی.
- حسینی، ب. 1396، طراحی در بحران، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس
- حسینی، ب. 1396، معیارهای عمومی در طراحی ساختمانهای عمومی شهری، نشر عابد، چاپ دوم، تهران
- داعی نژاد، ف. 1395. اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعه های مسکونی به منظور پدافند غیرعامل. تهران: علم آفرین.
- دفتر امور ملی مقررات ساختمان. 1391. مبحث بیست و یکم، پدافند غیرعامل. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
- زارعی، ا.، نصر، طاهره. ۱۳۹۵. مدیریت بحران با توجه به الزامات طراحی فضاهای معماری و راهکارهای پدافند غیر عامل، سومین کنفرانس سراسری نوآوری های اخیر در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، موسسه آموزش عالی نیکان.
- زعیمی، ف.، محمودی زرندی، م.، سعیدی رضوانی، نوید. 1392. طراحی مرکز مدیریت بحران از منظر پدافند غیر عامل، همایش ملی معماری پایدار و توسعه شهری، بوکان، شرکت سازه کویر.
- ستاره، ع. 1390، آمایش و مکان یابی از منظر پدافند غیرعامل، تهران، دانشگاه صنعتی مالک اشتر.
- طاهری، ا. 1394، روش تحقیق در علوم سیاسی. تهران: قومس.
- عبدالله پور خادر، م. 1396. طراحی مرکز فرماندهی و استراتژیک مدیریت بحران با رویکرد پدافند غیرعامل نمونه موردی منطقه 15 تهران بزرگ. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
- علیمرادی، ن.، مهدوی پور، ح. 1396. فهرست مقالات اصول و مبانی طراحی مراکز مدیریت بحران(اتاق بحران) O.C. پژوهش در علوم، مهندسی و فناوری (6): 46-41.
- عمید، ح. 1389، فرهنگ عميد 1 (2 جلدي). تهران: امیرکبیر.
- فیضی، ا، صفوي، ی.، شمسايی زفرقندي، ف. 1395، ارزيابی و اولويت بندي تهديدات انسان ساز خصمانه در ايستگاه هاي تشکیلاتی راه آهن با رويکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه پدافند غیرعامل، سال 7 ، شماره 3 ، تهران
- کسمایی، م. 1393، اقلیم و معماری، ویرایش دوم، نشر خاک، اصفهان.
- کیانی، م. 1394، پایتخت های اشکانیان پایتخت های ایران، سازمان میراث فرهنگی، تهران
- گرنی، ج. 1395، تحول شهر تهران در عهد ناصری، سازمان فنس و مهندسی شهر تهران و انجمن ایرانشناسی فرانسه، تهران
- لاری بقال، س. ک. ۱۳۹۱. پژوهش جهت ارائه اصول و معیار های طراحی اتاق بحران، دومین کنفرانس ملی مدیریت بحران، تهران.
- موحدی نیا، ج. 1395، اصول و مبانی پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران.
- مهریزی، م. ۱۳۹۲. مقایسه تطبیقی معماری مسکن سنتی و معاصر رفسنجان (نمونه موردی:خانه حاج آقا علی). اولین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی اسلامی و ترسیم سیمای شهری پایدار با گذر از معماری ایرانی-اسلامی و هویت گمشده آن، زاهدان، مرکزآموزش علمی-کاربردی زاهدان.
- هاشمی فشارکی، س. ج.، قراباغی، م. 1390. مبانی طراحی و ساخت فضاهای امن پناهگاهی. تهران: انتشارات نخبه سازان.
- هریسون، ج.، کارون، ج. 1388، مدیریت استراتژیک، ترجمه بهروز قاسمی، تهران، آبتین.
منابع انگلیسی
- Federal Emergency and Management Agency (FEMA), Primer for design of commercial buildings to mitigate terrorist attacks, FEMA, Dec. 2003
- Federal Emergency and Management Agency (FEMA), Site and urban design for security, Guidance against terrorist attacks, FEMA, Dec. 2007
- Federal Emergency and Management Agency (FEMA), EOC assessment checklist, Sep. 2006
- The effects of fire on structural systems, U.S. Department of Housing and Urban development, April 2007.
- System Desing of Disaster management Information system in Turkey as a part of E-Government,C, Eraslan,Z. Alkis, O.emem, C.Helvaci, F.Batuk, U.gamusay, N.Demir, T.Turk, B,Bayram, A.Alkis, ISPRS congress Istanbul, 2004
- OSHA fire evacuation plans standard, section 1910.36(a)